محسن حسام مظاهری ( متولد ۱۳۶۱ در اصفهان ) نویسنده و پژوهشگر مطالعات اجتماعی دین و تشیع است. تمرکز فعالیت علمی او بر مناسک و آیین های شیعه است. او همچنین در حوزه مطالعات اجتماعی جنگ ایران و عراق نیز آثاری دارد. او پروژه اصلی خود را بررسی سیر تغییر و تحولات آیین های شیعه و فهم منطق این تغییرات می داند. مظاهری دانش آموخته جامعه شناسی دانشگاه تهران است و سابقه سردبیری نشریات «هابیل» و «فتیان» را نیز دارد. او مدیر و سرویراستار دانش نامه تخصصی «فرهنگ سوگ شیعی» و دبیر مجموعه «کتاب های سرو» ( مطالعات اجتماعی شیعه ) است.
... [مشاهده متن کامل]
عزاداری شیعیان از جمله آیین های دینداران است؛ نه مناسک دینی که گرچه تأسیس آن با امامان شیعه بوده، اما در مسیر تکمیل و حیات خود به عنصری از فرهنگ دین داری عامه تبدیل شده است. چنین است که در مقاطع تاریخی مختلف به تبع متغیرهای اجتماعی مختلف صورت های نوینی را پذیرا شده است؛ صورت هایی که حاصل ابداع شیعیان برای تکمیل و بسط دینداری خود در پاسخ به خلأها و نیازهایشان احساس کرده اند.
نتیجه آنکه اکنون با طیف متنوعی از آداب و آیین های مختلف ذیل این پدیده مواجه ایم که جملگی به ابتکار دین داران پدید آمده اند، بی آنکه دین در شکل آن نقش مستقیم داشته باشد.
کتاب رسانه شیعه نوشته محسن حسام مظاهری نخستین اثر مستقلی است که با موضوع بررسی جامعه شناختی آیین ها و مجالس عزاداری در ایران نوشته و منتشر شده است. مظاهری در مراسم رونمایی از این کتاب گفت: «هدف و مقصد اصلی من در این کتاب، بررسی، تحلیل و فهم منطق تغییرات و تطورات مناسکی ـ گفتمانی مجالس و آیین های عزاداری شیعیان ایرانی در طول تاریخ و خصوصاً در دوران معاصر است و این که آیا می توان این تغییرات را تابع الگویی تجربی ـ نظری دانست یا نه؟ رویکرد اصلی و بنیانی ام در این راستا، بررسی این مجالس و آیین ها به مثابه پدیده ای اجتماعی است؛ پدیده ای در متن و بطن جامعه که تغییراتش هم متأثر از تغییرات جامعه در ادوار مختلف است. »
رسانه شیعه حاصل پژوهشی پنج ساله است و ۹ فصل را شامل می شود. انتشار کتاب رسانه شیعه، بازخوردهای مختلفی در محافل مذهبی یافت. برخی مداحان مشهور از جمله منصور ارضی، محمدرضا طاهری و سعید حدادیان در مجالس عزاداری صراحتاً به مخالفت با کتاب پرداختند و مطالب آن را مضر دانستند. این کتاب در دومین جشنوارهٔ فارابی ( آبان ۱۳۸۸ ) به عنوان رتبهٔ سوم در رشتهٔ علوم اجتماعی و ارتباطات برگزیده شد. محمد اسفندیاری در کتاب "کتاب شناسی تاریخی امام حسین ( ع ) ( ویراست دوم ) "، رسانه شیعه را جزو ۱۰۰ کتاب مهم و برتری که تاکنون در موضوع عاشورا نوشته شده اند، دانسته است.
... [مشاهده متن کامل]
عزاداری شیعیان از جمله آیین های دینداران است؛ نه مناسک دینی که گرچه تأسیس آن با امامان شیعه بوده، اما در مسیر تکمیل و حیات خود به عنصری از فرهنگ دین داری عامه تبدیل شده است. چنین است که در مقاطع تاریخی مختلف به تبع متغیرهای اجتماعی مختلف صورت های نوینی را پذیرا شده است؛ صورت هایی که حاصل ابداع شیعیان برای تکمیل و بسط دینداری خود در پاسخ به خلأها و نیازهایشان احساس کرده اند.
نتیجه آنکه اکنون با طیف متنوعی از آداب و آیین های مختلف ذیل این پدیده مواجه ایم که جملگی به ابتکار دین داران پدید آمده اند، بی آنکه دین در شکل آن نقش مستقیم داشته باشد.
کتاب رسانه شیعه نوشته محسن حسام مظاهری نخستین اثر مستقلی است که با موضوع بررسی جامعه شناختی آیین ها و مجالس عزاداری در ایران نوشته و منتشر شده است. مظاهری در مراسم رونمایی از این کتاب گفت: «هدف و مقصد اصلی من در این کتاب، بررسی، تحلیل و فهم منطق تغییرات و تطورات مناسکی ـ گفتمانی مجالس و آیین های عزاداری شیعیان ایرانی در طول تاریخ و خصوصاً در دوران معاصر است و این که آیا می توان این تغییرات را تابع الگویی تجربی ـ نظری دانست یا نه؟ رویکرد اصلی و بنیانی ام در این راستا، بررسی این مجالس و آیین ها به مثابه پدیده ای اجتماعی است؛ پدیده ای در متن و بطن جامعه که تغییراتش هم متأثر از تغییرات جامعه در ادوار مختلف است. »
رسانه شیعه حاصل پژوهشی پنج ساله است و ۹ فصل را شامل می شود. انتشار کتاب رسانه شیعه، بازخوردهای مختلفی در محافل مذهبی یافت. برخی مداحان مشهور از جمله منصور ارضی، محمدرضا طاهری و سعید حدادیان در مجالس عزاداری صراحتاً به مخالفت با کتاب پرداختند و مطالب آن را مضر دانستند. این کتاب در دومین جشنوارهٔ فارابی ( آبان ۱۳۸۸ ) به عنوان رتبهٔ سوم در رشتهٔ علوم اجتماعی و ارتباطات برگزیده شد. محمد اسفندیاری در کتاب "کتاب شناسی تاریخی امام حسین ( ع ) ( ویراست دوم ) "، رسانه شیعه را جزو ۱۰۰ کتاب مهم و برتری که تاکنون در موضوع عاشورا نوشته شده اند، دانسته است.
