محرومیت از حقوق اجتماعی

ازجمله مجازات های تَبَعی یا تکمیلی است (← مجازات). در جرایم عمدی، شخص به تبع از مجازات اصلی، خودبه خود و به حکم قانون از حقوق اجتماعی نیز محروم می شود. گاه دادگاه، در مقام تکمیل و تتمیم مجازات اصلی، مجرم را علاوه بر مجازات مقرر برای جرمی که مرتکب شده، به محرومیت از حقوق اجتماعی یا اقامت در محل معیّن محکوم می نماید (مادۀ ۱۹ قانون مجازات اسلامی). حقوق اجتماعی که محرومیت از آن در زمرۀ مجازات های تبعی یا تکمیلی است، عبارت است از حقوقی که قانون گزار برای اتباع جمهوری اسلامی ایران و سایر افراد مقیم در قلمرو حاکمیت آن منظور نموده و سلب آن حقوق به موجب قانون (مجازات تبعی) یا به حکم دادگاه صالح (مجازات تکمیلی) است. از قبیلِ الف: حق انتخاب شدن در مجالس شورای اسلامی، خبرگان و عضویت در شورای نگهبان و انتخاب شدن به ریاست جمهوری؛ ب: عضویت در کلیۀ انجمن ها و شوراها و جمعیت هایی که اعضای آن به موجب قانون انتخاب می شوند؛ ج: عضویت در هیئت های منصفه و امنا؛ د: اشتغال به مشاغل آموزشی و روزنامه نگاری؛ ه: استخدام در وزارت خانه ها، سازمان های دولتی، شرکت ها، مؤسسات وابسته به دولت، شهرداری ها، مؤسسات مأمور به خدمات عمومی، ادارات مجلس، شورای نگهبان و نهاد های انقلابی؛ و: وکالت دادگستری و تصدی دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق؛ ز: انتخاب شدن به سمت داوری و کارشناسی در مراجع رسمی؛ ح: استفاده از نشان و مدال های دولتی و عناوین افتخاری (مادۀ ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی). موارد محرومیت از حقوق اجتماعی و مدت آن در قانون مشخص شده است: ۱. محکومان به قطع عضو در جرایم مشمول حد، پنج سال پس از اجرای حکم؛ ۲. محکومان به شلاق در جرایم مشمول حد، یک سال پس از اجرای حکم؛ ۳. محکومان به حبس تعزیری بیش از سه سال، دو سال پس از اجرای حکم (مادۀ ۶۲ مکرر قانون مجازات اسلامی). اعمال موارد محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تکمیلی مشروط به سه شرط است: ۱. عمدی بودن جرم ارتکابی؛ ۲. محکومیت شخص به مجازات تعزیری یا بازدارنده به عنوان مجازات اصلی جرم عمدی مربوط؛ ۳. تعیین مدت محرومیت از حقوق اجتماعی.