مجموعه من رسائل جابر بن حیان

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] مجموعة من رسائل جابر بن حیان، همان ‎گونه که از نام آن پیداست، مشتمل بر رساله‎هایی منسوب به جابر بن حیان در موضات فلسفه، کیمیا و طب است که توسط پل کراوس (متوفای 1944ق) گردآوری شده است. عبدالرحمن بدوی بر این کتاب مقدمه نوشته است.
کتاب با مقدمه‎ای در رابطه با جابر بن حیان و آثار او و شرح حال کراوس آغاز شده است. این مجموعه که شامل ۱۷ کتاب یا رساله از آثار جابر بن حیان است، بدون نظم و دسته‎بندی خاصی ارائه شده است. برخی از نوشته‎های این مجموعه، به‎صورت کامل و برخی به‎صورت ناقص و تنها بخشی از رساله ذکر شده است.
برای نخستین بار در سده ششم هجری/ دوازدهم میلادی، آثار جابر (به نام‎ گبر‎) به‎ زبان لاتین ترجمه شد. سپس در قـرن 11 و 12ق/17 و 18م، مـستشرقان شروع به نوشتن مطالبی دربـاره جـابر کـردند. پل کراوس به‎ مدت‎ چهارده سـال‎ (1944‎-1930‎م)، تـحقیقاتی در مورد جابر‎ بن حیان به انجام رساند. تحقیقات وی در مورد جابر به «مـسئله جـابری» مشهور شد‎. فؤاد‎ سزگین در اثر خود تـاریخ‎ التـراث‎ العـربی در‎ مورد‎ جابر بن حیان‎ گفتگو‎ کرد و نـظریات پاول کـراوس را زیر سؤال برد. ماکس مایرهوف، هاپکینز و دکتر سید حسین نصر نیز‎ به‎ تحقیق‎ مـجموعه جـابری پرداخته و بسیاری از گوشه‎های تاریک‎ زنـدگی‎ و آثـار‎ وی‎ را‎ روشن‎ کـرده‎اند. اهـمیت این مـوضوع بدین‎ سبب است که نتایج بـه‎دسـت‎آمده از سوی کراوس نه فقط در معنای محدودتر آن برای تاریخ علم، بلکه بـرای‎ تـحقیقات اسلام‎شناسی اهمیت داشته است‏.
«کتاب الماجد»، اولین رساله مطرح‎شده در این مجموعه است. نویسنده در ابتدای این رساله به توصیه استادش درباره تألیف و ترتیب آثار اشاره کرده است. او چنین می‎نویسد که استاد ترتیب خاصی را در نگارش آثارش به او تأکید کرده که اگرچه بخشی از اهدافش را می‎دانسته، اما بر تمام اهداف ایشان واقف نبوده و نمی‎توانسته با نظر ایشان مخالفت کند‏.
او در رابطه با عنوان کتاب، «ماجد» را در نزد مردم کسی می‎داند که به‎لحاظ فعل و کردار ممدوح و به‎لحاظ سجایا و صفات، کریم و بخشنده باشد و در باطن نیز همین‎گونه باشد‏.
به گفته هانری کربن، جابر بـن حـیان، کیمیاگری اسماعیلی‎‎مذهب است، ولذا در این کتاب رمزی، طرح‎های ادواری شدن در حکمت تاریخ اسماعیلیه بر مبنای سه حرف «میم، عین و سین» شکل گرفته است‎ و با‎ ماجد تکمیل شده اسـت‏.

پیشنهاد کاربران

بپرس