مجموعه اثار ابوعبدالرحمن سلمی

[ویکی نور] مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی. مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی، گردآوری آثار ابوعبدالرّحمن سلمی- مورّخ و راوی بزرگ صوفیه، و محدّث و مؤلف مشهور ایرانی در قرن چهارم و پنجم هجری در یک مجموعه سه جلدیست که توسط نصرالله پورجوادی انجام گرفته است.
نخستین بار در سال 1369 و 1372 دکتر نصر اللّه پورجوادی به مناسبت هزارمین سال تولد سلمی، همتی کرد و آثار چاپ شده او چاپ و منتشر کرد. (شهین اعوانی، ص159)
یکی از ویژگی های آثار سلمی این است که او به حق «نقّال طریقت و کلام مشایخ» است. سلمی خود کمتر درباره مسائل مختلف اظهارنظر می کند و تلاش اولیه او این است که سخنان مشایخ گذشته را به نسل های بعدی برساند. ما در آثار او با دریایی از اقوال مشایخ گذشته مواجه می شویم که اگر آثار سلمی نبود همگی در طول تاریخ نابود شده بود.هیچ یک ازآثار صوفیه از سده پنجم به بعد خالی از ذکر سلمی نیست، چون کم و بیش، همه بزرگان صوفیه به نحوی شاگرد یا شاگرد شاگردان او به شمار میآیند. (شهین اعوانی، ص159 و 160)
جلد اول کتاب حاوی مجموعه ای است از تفاسیری که پیش از سلمی از دیدگاه تصوف نوشته شده بوده است و سلمی آن ها را دراین تفسیر گردآورده است. البته متن کامل حقائق التفسیر در مجموعه نیامده است، بلکه بخش هایی از آن که توسط محققان جداگانه تصحیح شده بود، شامل «تفسیر امام جعفر صادق(ع)» و «تفسیر ابن عطاآدمی» و «تفسیر ابوالحسین نوری» (هر سه به کوشش پل نویا) و «تفسیرحسین بن منصور حلاج» (به کوشش لویی ماسینیون) در این مجلدآمده است، متن کامل حقائق التفسیر هنوز تصحیح نشده است. (ر.ک: شهین اعوانی، ص160)
لازم به تأکید می باشد، تردید در انتساب تفسیر مورد امام جعفر صادق(ع) به امام ششم است.هر چند مصحح(پل نویا) بر صحّت این انتساب تأکید دارد؛ امّا مطالعه کننده شیعه و ایرانی آشنا به متون شیعه و متصوفه، هم از جهت نقد خارجی (صحّت اسناد)، و هم از جهت نقد داخلی (سبک شناسی و مضامین)، پی خواهد برد که این تفسیر نمی تواند از امام صادق(ع) باشد و حتّی کهنه تر از نیمه دوّم قرن سوّم نیز نمی تواند باشد. مثلا ذیل آیه «الیوم اکملت لکم دینکم» آمده است: الیوم اشارۀ الی یوم بعث محمّد رسول اللّه(ص) و یوم رسالته.(ص 28). پیداست که ائمه شیعه این آیه را مربوط به ولایت علی(ع) می دانسته اند؛ وانگهی چگونه روز بعثت، روز اکمال دین می تواند باشد؟ در همین تفسیر، کلمه دعائیه «آمین»(با تخفیف میم) به صورت «آمّین»(با تشدید میم) آمده است (ص 23)؛ که هرگز امام صادق(ع) و هیچ عرب فصیحی چنین اشتباهی نمی کند. (علیرضا ذکاوتی قراگزلو، ص 46)
از دیگر آثار سلمی در این جلد می توان به تاریخ الصوفیۀ اشاره کرد این کتاب از آثار مفقود سلمی است. لویی ماسینیون بازمانده های آن را از تاریخ بغداد استخراج کرده و در این مجلدآورده است. جوامع آداب الصوفیه (به کوشش ایتان کولبرگ) و عیوب النفس و مداواتها (به کوشش ایتان کولبرگ) و نیز درجات المعاملات (به کوشش مرحوم احمد طاهری عراقی) از دیگر آثار این مجموعه در جلد اول است. درجات المعاملات، اولین کاری است که یک ایرانی درباره یکی از آثار سلمی انجام داده است. (شهین اعوانی، ص160)