[ویکی فقه] مجموع کتب و رسائل العیانی (کتاب). «مجموع کتب و رسائل الامام القاسم العیانی» مجموعه نوشته ها و نامه های عربی قاسم بن علی معروف به العیانی ، یکی از ائمه زیدیه است که توسط عبدالکریم احمد جدبان در سال ۱۴۲۳ ق جمع آوری و تدوین شده است.
کتاب با مقدمه مصحح آغاز شده است. متن کتاب نیز مشتمل بر دو بخش کلی است که در بخش اول، کتاب التنبیه و الدلائل در دو جزء و در بخش دوم مکاتبات عیانی بدون دسته بندی خاصی ارائه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، پس از بیان شرح حال مختصری از مؤلف و بیان نظریات سیاسی و اداری وی در موارد مختلفی همچون مالیات، خراج، ارشاد مردم، به نمونه ای از اشعار و تالیفات او اشاره شده است. بخش اول کتاب با عنوان «کتاب التنبیه و الدلائل» در دو جزء ارائه شده است: در جزء اول، نویسنده خطاب به شیعیان و پیروان خود، آن ها را پیروان محق و راستین و خود را نیز از جانشینان بر حق ائمه علیه السّلام معرفی کرده و بعد از برشمردن مضرات اختلاف و تنازع، آن ها را به دوری از تفرقه دعوت نموده است. عیانی انگیزه خویش از نگارش این بخش را، اختلافی که برخی پیروان او در بعضی مسائل داشته و جواب های او آنان را قانع نکرده، ذکر کرده و با نوشتن این جزء از کتاب، در پی اقناع آنان است. در ادامه، به تشریح معتقدات فرق زیدیه پرداخته شده و شرایط امام از جمله قیام وی، تبیین می شود. جزء دوم، به سؤلاتی که از حوزه های مختلفی همچون اعتقادات، احکام، تفسیر و... از عیانی شده و پاسخ های وی به آن ها، اختصاص یافته است. به عنوان مثال، ابو محمد جهضم بن محمد، در مورد آیه ۲۱سوره قصص، «فخر جمنها خائفا یتر قب قال ر ب نجنی من القوم الظالمین» «موسی از شهر خارج شد در حالی که ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه ای؛ عرض کرد: «پروردگارا! مرا از این قوم ظالم رهایی بخش! » » از او سؤلاتی کرده است، از جمله اینکه: مراد خداوند از « ها» در «خرج منها» که درمورد ابلیس است چیست؟ آن چیزی که ابلیس از آن خارج شده چیست؟ بعد از خروج از آن، به چه چیزی داخل شده است؟ آیا به جبر خارج شده است یا به اختیار؟ اگر به جبر بوده، چگونه با عدل خداوند سازگار است؟ و... عیانی در پاسخ به این سؤلات، از بعضی آیات دیگر و نیز روایاتاهل بیت علیه السّلام استفاده کرده است. بخش دوم، مجموعه رسائل، وصایا و نامه هایی است که عیانی به فرزندان، دوستان و پیروان خویش نوشته که یا در پی پاسخ به سؤلات آن هاست و یا توصیه هایی به آن ها کرده است. بخشی از این نامه ها، به اهالی نجران، علویین و همدانیان مقیم یمن، اهالی همدان و قبایلی از جمله وادعه و بکیل است. از جمله شخصیت های مهمی که نامه ای به آن ها نوشته شده است، می توان به ابی عبدالله الحسین بن احمد بن یعقوب، عبدالله بن محمد بن مختار، یوسف بن یحیی بن ناصر، ابی طیب داود بن عبدالرحمن الحسینی اشاره کرد. اکثر نامه ها، برای موعظه و یادآوری اخلاقیات بوده و دربردارنده سفارشاتی است که عیانی به پیروان و دوستان خود دارد. در نامه ای که به ابی عبدالله الحسین بن احمد نوشته است، در ضمن توصیه های اخلاقی که به او می کند، به وی سفارش کرده است تا در قضاوت بین مردم، تقوای الهی را در تمام امور راهنما و رهبر خویش قرار داده و از غفلت و هواپرستی پرهیز کند.
وضعیت کتاب
فهرست محتویات، در آخر کتاب آمده است و پاورقی ها به تصحیح لغات و اختلاف نسخ اشاره دارد.
کتاب با مقدمه مصحح آغاز شده است. متن کتاب نیز مشتمل بر دو بخش کلی است که در بخش اول، کتاب التنبیه و الدلائل در دو جزء و در بخش دوم مکاتبات عیانی بدون دسته بندی خاصی ارائه شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، پس از بیان شرح حال مختصری از مؤلف و بیان نظریات سیاسی و اداری وی در موارد مختلفی همچون مالیات، خراج، ارشاد مردم، به نمونه ای از اشعار و تالیفات او اشاره شده است. بخش اول کتاب با عنوان «کتاب التنبیه و الدلائل» در دو جزء ارائه شده است: در جزء اول، نویسنده خطاب به شیعیان و پیروان خود، آن ها را پیروان محق و راستین و خود را نیز از جانشینان بر حق ائمه علیه السّلام معرفی کرده و بعد از برشمردن مضرات اختلاف و تنازع، آن ها را به دوری از تفرقه دعوت نموده است. عیانی انگیزه خویش از نگارش این بخش را، اختلافی که برخی پیروان او در بعضی مسائل داشته و جواب های او آنان را قانع نکرده، ذکر کرده و با نوشتن این جزء از کتاب، در پی اقناع آنان است. در ادامه، به تشریح معتقدات فرق زیدیه پرداخته شده و شرایط امام از جمله قیام وی، تبیین می شود. جزء دوم، به سؤلاتی که از حوزه های مختلفی همچون اعتقادات، احکام، تفسیر و... از عیانی شده و پاسخ های وی به آن ها، اختصاص یافته است. به عنوان مثال، ابو محمد جهضم بن محمد، در مورد آیه ۲۱سوره قصص، «فخر جمنها خائفا یتر قب قال ر ب نجنی من القوم الظالمین» «موسی از شهر خارج شد در حالی که ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه ای؛ عرض کرد: «پروردگارا! مرا از این قوم ظالم رهایی بخش! » » از او سؤلاتی کرده است، از جمله اینکه: مراد خداوند از « ها» در «خرج منها» که درمورد ابلیس است چیست؟ آن چیزی که ابلیس از آن خارج شده چیست؟ بعد از خروج از آن، به چه چیزی داخل شده است؟ آیا به جبر خارج شده است یا به اختیار؟ اگر به جبر بوده، چگونه با عدل خداوند سازگار است؟ و... عیانی در پاسخ به این سؤلات، از بعضی آیات دیگر و نیز روایاتاهل بیت علیه السّلام استفاده کرده است. بخش دوم، مجموعه رسائل، وصایا و نامه هایی است که عیانی به فرزندان، دوستان و پیروان خویش نوشته که یا در پی پاسخ به سؤلات آن هاست و یا توصیه هایی به آن ها کرده است. بخشی از این نامه ها، به اهالی نجران، علویین و همدانیان مقیم یمن، اهالی همدان و قبایلی از جمله وادعه و بکیل است. از جمله شخصیت های مهمی که نامه ای به آن ها نوشته شده است، می توان به ابی عبدالله الحسین بن احمد بن یعقوب، عبدالله بن محمد بن مختار، یوسف بن یحیی بن ناصر، ابی طیب داود بن عبدالرحمن الحسینی اشاره کرد. اکثر نامه ها، برای موعظه و یادآوری اخلاقیات بوده و دربردارنده سفارشاتی است که عیانی به پیروان و دوستان خود دارد. در نامه ای که به ابی عبدالله الحسین بن احمد نوشته است، در ضمن توصیه های اخلاقی که به او می کند، به وی سفارش کرده است تا در قضاوت بین مردم، تقوای الهی را در تمام امور راهنما و رهبر خویش قرار داده و از غفلت و هواپرستی پرهیز کند.
وضعیت کتاب
فهرست محتویات، در آخر کتاب آمده است و پاورقی ها به تصحیح لغات و اختلاف نسخ اشاره دارد.
wikifeqh: مجموع_کتب_و_رسائل_العیانی_(کتاب)