متعالی (فلسفه). متعالی ( انگلیسی: transcendentals ) ، در لغت به معنی بلند است و به عالی ترین و عمومی ترین محمولات گفته می شود.
فلسفه تعالی ( برشدن ) «Transcendence» به چند معنی است:
• قول به اینکه در بالای پدیدارهای محسوس متغیر، جواهر ثابت یا حقایق مطلق قائم به ذات خود، وجود دارد.
• قول به اینکه نسبت های ثابتی وجود دارد که محیط بر حوادث و مستقل از آنهاست.
هر
فلسفه ای که بر این عقیده باشد که در جهان یک نظام تصاعدی حاکم است که در آن، پدیدارها تابع تصورات و تصورات تابع مبادی و اصول است، فلسفه متعالی است.
از همین قبیل است قول به این که: در عالم هستی روابطی وجود دارد ابدی و مستقل از دخالت حوادث و ارتباط آنها و مجرد از شرایط
زمان و مکان، و برتر از اشیاء و حاکم بر آنها و ثابت و بی تغییر و کامل و زوال ناپذیر و غیرقابل بطلان.
مذهب تعالی با نظر عمودی به وجود می نگرد تا حقایق عالی و آرمان های جاوید را ثابت و محیط بر اشیاء و نظم دهنده آنها قرار دهد.
و نیز کلمه اعلا را به معنایی به کار می بریم که آن را فوق هر تجربه ای تصور می کنیم، خواه مقصود ما از این معنی عالی، حقایق وجودی باشد خواه مبادی معرفت.
در نظر ایمانوئل کانت، مبادی ای که انطباق آنها منحصر به حدود تجربه است، مبادی وجودی نامیده می شود، اما مبادی ای که توسط عقل از حدود تجربه درمی گذرد، مبادی عالی یا استعلایی یا برتر یا برین نامیده می شود.
در اصطلاح متفکران قرون
وسطی لفظ متعالی یا برین ( Transcendental ) به معنی مفارق یا برتر از مقولات ارسطوئی آمده است مانند واحد، خیر، حق، موجود، شیء، ممکن و ضروری.
در
فلسفه مدرسی متعالی به عالی ترین و عمومی ترین محمولات گفته می شود، مانند واحد، موجود، حق، خیر و …
فرق متعالی و عالی این است که عالی به حقایق مفارق از تجربه از قبیل عقول آسمانی گفته می شود، در حالی که متعالی به اصول معرفت که در ورای حس و تجربه مورد بحث واقع می شوند گفته می شود. [ ۱]
مشیت الهی از قدرت متعالی بر خوردار است. حق فقط متعال مطلق ( an absolute Transcendent ) ، است، بلکه خود مُجَلّی ( Self - revealer ) خویش است در عالم برای عالم. همچنین «استعدادی» که اعیان دارند کاملاً متعالی است. [ ۲]
