متضایفان

[ویکی فقه] متضایفان، یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای دو امر وجودیِ غیر قابل اجتماع در موضوع واحد، با قابلیت ارتفاع از آن است.
تضایف به معنای نسبت دو امر وجودی دارای وابستگی در تعقل و غیر قابل جمع در یک موضوع به جهت واحد است. یکی از اقسام تقابل الفاظ، به اعتبار مفاهیم تقابل تضایف است و آن عبارت است از: نسبت میان دو امر وجودی که تعقل هر یک از آنها متوقف بر تعقل دیگری است و در یک موضوع، از یک لحاظ قابل اجتماع نیستند، ولی قابل ارتفاع اند. این دو امر وجودی را «متضایفان» می گویند، مانند: پدری و فرزندی، تقدم و تأخر، علت و معلول، خالق و مخلوق، حرکت و سکون و بالا و پایین؛ مثلاً پدری و فرزندی در سنگ رفع می شوند، چون در سنگ، پدری و فرزندی صادق نیست. و همینطور، حرکت و سکون در مادیات قابل اجتماع نیستند و هر موجود مادی یا ساکن است و یا متحرک، و اما در موجودات مجرد و ثابتات هر دو رفع می شوند، و قابلیت سکون و حرکت در آنها نیست.
اقسام متضایفان
متضایفان بر دو قسم است: متضایفان حقیقی و مشهوری؛ زیرا ماهیتی که تصور و درکش همراه مقایسه با درک ماهیت دیگری است، دو صورت دارد. یا دارای وجود مستقل، غیر از آن وجود اضافی هست یا نه. صورت اول را متضایفان مشهوری می گویند، مانند: پدر و فرزند. و صورت دوم را که وجود مستقل نداشته بلکه در مقام اضافه وجود پیدا کرده، متضایفان حقیقی می نامند، مانند: پدری و فرزندی. در مبحث تقابل، مراد از متضایفان همین نوع اخیر است.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • شیرازی، قطب الدین، درة التاج (منطق).• ابن سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).• مظفر، محمدرضا، المنطق.
...