مترجمان دوره عثمانی

[ویکی فقه]
در دوره حکومت عثمانی ها نقش و وظیفه ترجمانهای رسمی در بندرهای دریای سیاه و مدیترانه، در کل مانند گذشته بود، جز آن که در مقایسه با دوره ایوبیان و ممالیک، امپراتوری عثمانی، به دلیل فتوحات خود در سرزمینهای بالکان و اقدامات ضدایتالیایی اش، چه از طریق جنگ چه از راه دیپلماسی یا تجارت، با قدرتهای اروپایی ارتباط نزدیکتری داشت. ازینرو، در منابع این دوره به مترجمان اشارات بسیار شده است.

آغاز فعالیت مترجمان
ترجمان ها احتمالاً از زمان سلطان محمد فاتح برای کمک به سلاطین فعالیت داشتند، اما در قرن دهم بخشی از دیوانِ همایون و از جمله کارکنانِ دبیر اعظم (رئیس الکتّاب) شمرده می شدند و در دیوان صدارت عظما مسئول رسیدگی به امور دولتهای خارجی بودند. از این قرن به بعد، فهرستهای نسبتاً مفصّلی از مترجمان در دست است

نخستین گروه از مترجمان
نخستین دسته از آنها، که همگی به اسلام گرویدند، بیش تر اروپایی و از جمله اتریشی، مجار، لهستانی و یونانی بودند.
ترجمانی به نام سوباشی علی بیگ، معاهده صلح ۹۰۸ـ۹۰۹/ ۱۵۰۲ـ۱۵۰۳ را از جانب بایزید دوم به ونیز برد.
یونس بیگ یونانی (متوفی ۹۴۸) که اغلب به عنوان سفیر به ونیز فرستاده می شد، مؤسس مسجدی به نام دوروغمان در استانبول بود. جانشین او احمد، در اصل ونیزی بود و هاینز تلمن نام داشت. مترجم دیگری که در باره او آگاهی هایی در دست است، مرادبیگ مجار بود که در هفده سالگی در موهاچ به اسارت ترک ها در آمد، مسلمان شد و رساله اعتذاریه ای برای اسلام و نیایش منظومی به ترکی و لاتینی و مجاری نوشت، وی همچنین اثر سیسرون را به ترکی ترجمه و به سلیمان قانونی تقدیم کرد. در باره مسلمانان بومی که داوطلبانه زبانهای اروپایی را می آموختند، اطلاعات اندکی در دست است. معمولاً مصیبت، بداقبالی یا اسارت آن ها را به فراگیری این زبان ها وا می داشت. در قرن یازدهم/ هفدهم، عثمان آغا، سواره نظام ترکی از تِمِشوار در مجارستان عثمانی، که یازده سال در اتریش اسیر بود، علاوه بر صربی و مجاری آلمانی آموخت. او پس از فرار، به عنوان مترجمِ پاشای تمشوار در مناسبات او با هاپسبورگ ها و دیگران به خدمت پرداخت. در اواسط قرن هفدهم، در دوره صدراعظمی احمدپاشا کوپریلی، دو یونانی به سرمترجمی دیوان سلطنتی (ترجمانِ دیوانِ همایون) منصوب شدند و پس از آن، مقام مذکور شغل اختصاصی خانواده های مسیحی یونانی، مانند ماوروکورداتوس/ ماوروگورداتوس، کالیماخیس، گیکاس و ایپسیلانتیس از محله فنر/ فنار استانبول، گردید.
در طول قرن هجدهم، ترجمان باشی که سرپرستی گروهی از مترجمان را بر عهده داشت، اغلب به سِمَتِ ویود یا حکومتِ یکی از امیرنشینهای ماورای دانوب، ارتقا می یافت، هنوز شمار ترک هایی که با زبانهای غربی آشنایی داشتند، اندک بود.

نخستین سیاستمدار ترک آشنا به زبانهای غربی
...