مُبدِّل کاتالیزی (catalytic converter)
مُبدِّل کاتالیزی
ابزاری در سامانۀ تخلیۀ گاز (لولۀ اگزوز) وسایل نقلیۀ موتوری برای کاهش خروج گازهای سمّی از موتور. این ابزار دود و گازهای زیان بار را به فرآورده هایی نسبتاً بی زیان تبدیل می کند. گازهای خروجی با عبور از روی آمیزه ای از کاتالیزگرهای اندود شده روی ساختاری لانه زنبوری، از جنس فلز یا سرامیک، تغییر می کنند. این ساختار بر مساحت، و بنابراین بر مقدار کاتالیزگر فعالی که با گازهای خروجی در تماس است می افزاید. کاتالیزگرهای اکسایش، مقادیر اندکی از فلزات گرانبهای پالادیم و پلاتین، هیدروکربن های ناقص و مونوکسید کربن را به دی اکسید کربن و آب تبدیل می کنند، اما بر انتشار گاز اکسید نیتروژن تأثیری ندارند. کاتالیزگرهای سه راهی، متشکل از فلزهای پلاتین و رودیم، اکسید نیتروژن را به نیتروژن و اکسیژن تبدیل می کنند. در مدّت عمر هر وسیلۀ نقلیه، مبدّلِ کاتالیزی تا ۸۷ درصد از هیدروکربن های گسیلی، تا ۸۵ درصد از مونوکسید کربن گسیلی، و تا ۶۲ درصد از اکسید نیتروژن گسیلی را می کاهد، اما همچنین سبب می شود که میزان دی اکسید کربن گسیل شده اندکی افزایش یابد. مبدل های کاتالیزی در ایالات متحده استاندارد شده اند تا آلودگی ناشی از اتومبیل ها ۹۰ درصد کاهش یابد، بی آن که به کارکرد موتور و صرفه جویی در سوخت لطمه ای وارد آید. گسیل گازهای ناشی از بنزین سرب دار مبدل های کاتالیزی را خراب می کند. همچنین، این مبدل ها در دمای ۳۰۰ درجۀ سانتی گراد بهترین عملکرد را دارند. افزایش تعداد اتومبیل های در حال حرکت مزایای کاربرد مبدل های کاتالیزی را از میان می برد. متأسفانه، مبدّل های کاتالیزی مونوکسید نیتروژن گسیل می کنند که از گازهای گلخانه ایِ مؤثر است. از ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶، میزان گسیل مونوکسید نیتروژن در ایالات متحده حدود ۴۹ درصد افزایش یافت که نشان دهندۀ افزایش تعداد وسیله های نقلیۀ مجهز به مبدل های کاتالیزی است. مقدار گسیل نیتروز اکسید از وسایل نقلیۀ مجهز به مبدّل کاتالیزی پنج برابر وسایل نقلیۀ فاقد این وسیله است.
مُبدِّل کاتالیزی
ابزاری در سامانۀ تخلیۀ گاز (لولۀ اگزوز) وسایل نقلیۀ موتوری برای کاهش خروج گازهای سمّی از موتور. این ابزار دود و گازهای زیان بار را به فرآورده هایی نسبتاً بی زیان تبدیل می کند. گازهای خروجی با عبور از روی آمیزه ای از کاتالیزگرهای اندود شده روی ساختاری لانه زنبوری، از جنس فلز یا سرامیک، تغییر می کنند. این ساختار بر مساحت، و بنابراین بر مقدار کاتالیزگر فعالی که با گازهای خروجی در تماس است می افزاید. کاتالیزگرهای اکسایش، مقادیر اندکی از فلزات گرانبهای پالادیم و پلاتین، هیدروکربن های ناقص و مونوکسید کربن را به دی اکسید کربن و آب تبدیل می کنند، اما بر انتشار گاز اکسید نیتروژن تأثیری ندارند. کاتالیزگرهای سه راهی، متشکل از فلزهای پلاتین و رودیم، اکسید نیتروژن را به نیتروژن و اکسیژن تبدیل می کنند. در مدّت عمر هر وسیلۀ نقلیه، مبدّلِ کاتالیزی تا ۸۷ درصد از هیدروکربن های گسیلی، تا ۸۵ درصد از مونوکسید کربن گسیلی، و تا ۶۲ درصد از اکسید نیتروژن گسیلی را می کاهد، اما همچنین سبب می شود که میزان دی اکسید کربن گسیل شده اندکی افزایش یابد. مبدل های کاتالیزی در ایالات متحده استاندارد شده اند تا آلودگی ناشی از اتومبیل ها ۹۰ درصد کاهش یابد، بی آن که به کارکرد موتور و صرفه جویی در سوخت لطمه ای وارد آید. گسیل گازهای ناشی از بنزین سرب دار مبدل های کاتالیزی را خراب می کند. همچنین، این مبدل ها در دمای ۳۰۰ درجۀ سانتی گراد بهترین عملکرد را دارند. افزایش تعداد اتومبیل های در حال حرکت مزایای کاربرد مبدل های کاتالیزی را از میان می برد. متأسفانه، مبدّل های کاتالیزی مونوکسید نیتروژن گسیل می کنند که از گازهای گلخانه ایِ مؤثر است. از ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۶، میزان گسیل مونوکسید نیتروژن در ایالات متحده حدود ۴۹ درصد افزایش یافت که نشان دهندۀ افزایش تعداد وسیله های نقلیۀ مجهز به مبدل های کاتالیزی است. مقدار گسیل نیتروز اکسید از وسایل نقلیۀ مجهز به مبدّل کاتالیزی پنج برابر وسایل نقلیۀ فاقد این وسیله است.
wikijoo: مبدل_کاتالیزی