مبادله

در ساحت اقتصاد تقریبا می توان چهار بن مایه را تشخیص داد که مدرسی ها را به گونه ای خاص دلمشغول خود کرده بود: مالکیت، عدالت در مبادله اقتصادی، پول و ربا ( usury ) .
هم زیستی مالکیت خصوصی با آموزه های مسیحی به هیچ رو راحت و بی درد سر نبود. در قرن پنجم پیشوایان آغازین کلیسا ( پاتریسی هایی مانند سنت آگوستین ) نهضت های مسیحی «اشتراکی» ( کمونیستی ) را از پا در آورده بودند و خود کلیسا دارایی های فراوانی را روی هم انباشت کرده بود. در سده ۱۲، سنت فرانسیس آسیزی نهضتی ( با نام «فرانسیسی ها» ) را به راه انداخت که بر پیمان های فقر و «برادری» پای می فشرد و گرایش های کلیسا به مال اندوزی را تقبیح می کرد. در برابر فرانسیسی ها، سنت توماس و دومینیکی هایی صف کشیده بودند که دلایل و برهان های لازم برای مخالفت های خود را از کتاب مقدس و اندیشه های ارسطو بیرون می کشیدند. توماسی ها موضعی واقع نگرانه را اتخاذ کردند، چه اعتقاد داشتند که مالکیت خصوصی یک چینش «قرار دادی» انسانی است که هیچ دلالت اخلاقی در آن وجود ندارد و به علاوه این اثر جانبی مطلوب را به همراه دارد که فعالیت های اقتصادی را بر می انگیزاند و به این شیوه بر رفاه عمومی می افزاید. توماسی ها هشدار دادند که این نکته به آن معنا نیست که کسب و کار خصوصی را به صراحت تایید می کنند. به گفته آنها «حب نفع مادی» گناهی بزرگ است. آنها بر این نکته تاکید می کردند که انسان تنها «مباشرت» اموال خدا را بر عهده دارد و باید این اموال را برای استفاده اشتراکی در دسترس همه قرار دهد. آنها همچنین مدعی بودند که دزدی در روز های نیاز مندی توجیه پذیر است.
مساله دیگری که در این میان سر بر آورد، کار آفرینی بود. آیا تاجران مجازند که از تفاوت های قیمتی سود ببرند؟ اسکولاستیک ها به این پرسش پاسخ مثبت دادند، اما به این شرط که انگیزه تاجر تنها نفع خالص نباشد و سود تنها به اندازه ای باشد که برای پوشش هزینه های نیروی کار تاجر کفایت کند. آنها از این هم پیش تر رفتند و ادعا کردند که تاجر نه تنها سر بار و مفت خور نیست، بلکه خدمتی پر ارزش را انجام می دهد و رفاه عمومی را با بر آوردن نیاز های گوناگون افزایش می دهد، اما چرا نیاز ها با یکدیگر متفاوت اند؟ شاید آنگونه که پیروان مکتب سالامانکا اعتقاد داشتند، خدا می خواست که انسان های سراسر دنیا به مبادله بپردازند و به این ترتیب یکدیگر را بشناسند تا حس «برادری» در میان آنها تقویت شود چشم اندازی عام گرایانه که به گونه ای آشکار در تعارض با برداشت «جنگی» از تجارت که بعد ها از سوی مرکانتیلیست ها به کار گرفته شد، قرار دارد.
«عدالت در مبادله» مساله ای پیچیده تر بود. ارسطو در «اخلاق» خود درباره این موضوع به عنوان کار بستی از عدالت مبادله ای بحث کرده بود. نسبت مبادله ای عادلانه میان کالا ها ( یا به بیانی دیگر، قیمت عادلانه کالا ها ) باید با «ارزش ذاتی» آنها برای انسان ها متناسب باشد. این نکته ای قابل توجه است که قانون روم باستان بسیار انعطاف پذیر تر بود. قیمت در این قانون در صورتی «عادلانه» انگاشته می شد که طرفین قرار داد با آن موافقت کنند و در این میان اهمیتی برای مفهوم سود مندی یا ارزش ذاتی در نظر گرفته نمی شد.
توماسی ها تلاش کردند که این برداشت ارسطو را با کتاب مقدس ساز گار کنند. آنها به گونه ای بدیع این مفهوم ارسطویی را به عنوان «ارزش ذاتی» کالا ها بر پایه ترتیب ظاهر شدن اشیا در «کتاب پیدایش» تفسیر کردند. این امر سوالاتی را پدید آورد یکی از نمونه های مشهور این دست پرسش ها این است که موش ها بر پایه نظم استوار بر کتاب مقدس جایگاهی بالا تر از گندم دارند، اما آیا ارزش آنها واقعا بیشتر است؟ اسکولاستیک ها ( به ویژه ژان بوریدان ) این اندیشه بدیل را مطرح کردند که ارزش ذاتی کالا ها با «نیاز های انسانی» و از این رو با «سود مندی» این کالا ها برای انسان ارتباط دارد. با این همه به نظر می رسد که باور فوق، این ایده را که کالا ها دارای «ارزش ذاتی» هستند تحلیل می برد. «سود مندی» از ویژگی های خود کالا نیست، بلکه در ارتباط میان کالا ها و افراد نهفته است. ارسطو استدلال کرده بود که نیاز های انسان ها متفاوت اند و از این رو کالا ها درجه سود مندی گوناگونی برای آنها دارند و بسیاری از اسکولاستیک ها این دید گاه را پذیرفتند. این باور می تواند توضیح دهد که چرا کالا ها می توانند در مکان ها و زمان هایی متفاوت با قیمت هایی غیر یکسان مبادله شوند. این دید گاه همچنین می تواند توضیح دهد که چرا گندم باید ارزشی کمتر از آرد داشته باشد، حتی اگر چه یکی از این دو از دیگری به دست می آید.
حتی اگر ارزش ذاتی یک کالا را به «فایده» آن منوط کنیم، چگونه بر آورد می شود که قیمت آن باید چه باشد. قیمت عادلانه کالا چیست؟ اسکولاستیک ها با پیروی از «قاعده طلایی» ( با دیگران همان گونه رفتار کن که می پسندی دیگران با تو آن گونه رفتار کنند ) به این نتیجه رسیدند که افراد نباید برای کالا ها هزینه ای بیشتر از آن چه را که خود مایل به پرداخت آن هستند، مطالبه کنند. این نه تنها حسی اخلاقی را پدید می آورد، بلکه شیوه ای خوب برای ارزیابی «سود مندی» کالا ها نیز به نظر می رسید. اگر یک پوست خرس به قدری برای فرد فایده دارد که حاضر است دو پوست گوزن را برای آن بپردازد، پس اگر یک پوست خرس داشته باشد، باید آن را به قیمت دو پوست گوزن بفروشد.
دونس اسکوتوس، متکلم فرانسیسی و رق . . .