ماهیت تصمیم دادگاه علیه غایب

[ویکی فقه] یکی از اصول در محاکم غیابی اصل «یقضی علی الغائب بالبینه و الغائب علی حجته» است، زیرا اصل در قضاوت آن است که این کار با حضور طرفین و پس از رسیدگی به ادله آنان انجام گیرد.
با توجه به این که قضا، بنا به تعریف فقها عبارت است از «فصل خصومت بین متخاصمین» بنابراین می توان گفت که ماهیت حقوقی اقدام دادگاه در مورد مدعی علیه غایب اگر چه یک تصمیم قضایی و یا عمل قضایی است، ولی به هیچ وجه نمی توان آن را یک «حکم» و یا به تعبیر دیگر «قضاوت قطعی شرعی» نامید. و ناگفته پیداست تصمیمات دادگاه همیشه از یک ماهیت واحده برخوردار نیست، بلکه در بسیاری موارد دادگاه، دستور موقت صادر می کند.و به عبارت دیگر قضا حکم نهایی دادگاه است که پس از استماع اظهارات مدعی و دفاع مدعی علیه و سنجش و موازنه دو طرف بر موازین شرعیه صادر می گردد و از آن رهگذر فصل خصومت صورت می گیرد. و چنانچه به خاطر جلوگیری از تضییع حقوق مدعی، شرع مقدس به قاضی اجازه داده است که در فرض غیبت مدعی علیه و یا امتناع مدعی علیه از حضور در مجلس محاکمه تصمیمی بطور موقت اتخاذ نماید، تا آن که وی بیاید و دفاع خود را تقدیم دارد، این تصمیم یک امری است در حاشیه حکم، نه تصمیم نهایی قاضی. تصمیم نهایی قاضی وقتی است که غایب حاضر گردد و چنانچه اعتراض دارد مطرح سازد و در غیر این صورت تصمیم موقت قاضی را بپذیرد و حکم قطعی گردد. ثمره این مطلب در خصوص موضوع رسیدگی مجدد کاملا مشهود است که در مبحث رسیدگی به ادله غایب به آن اشاره خواهد شد.