ماه پیشانی

ماهْ پیشانی
(در تداولِ عامه: ماپیشونی) از مشهورترین قصه های عامیانۀ فارسی. روایت های گوناگونی از این قصه در دست است که در بیشتر آن ها نام ماه پیشانی «فاطمه» است. به احتمال بسیار تغییر نام ماه پیشانی به فاطمه پس از ورود اسلام به ایران باب شده است. همین دوگانگی سبب شده است که پژوهشگران، پیشینۀ قصه را، به پیش از اسلام بازگردانند. در این داستان شهربانو به تحریک ملاباجیِ مکتب خانه، مادرش را در خمرۀ سرکه می اندازد و درِ خمره را می بندد. چندی بعد، مادر در خمره به گاوی زرد بدل می شود. ملاباجی با پدر شهربانو ازدواج می کند، و شهربانو مسئول به چرابردن گاو زرد و ریسیدن مقدار فراوانی پنبه می شود که روزبه روز بر مقدار آن افزوده می شد. هرقدر شهربانو زیبا و مهربان است، دختر ملاباجی که نام او هم از قضا شهربانوست، زشت روی و نامهربان است. شهربانو به اشارت گاو زرد با دیوی آشنا می شود که پنبه های افزون تر را برایش می ریسد و پیشانی او را به تمثال ماه مزین می کند. ملاباجی تصمیم می گیرد این بار شهربانویِ خود را به چرا بفرستد تا این که دیو او را نیز زیبایی ارزانی دارد، اما دختر نامهربان به جای آن که عکس گفته های دیو عمل کند تا از او لطفی ببیند، حقیقت را می گوید و نازیباتر از آنچه هست به خانه بازمی گردد. چندی بعد، ملاباجی با دختر زشت روی خود به مجلس عروسی دختر پادشاه می رود و شهربانوی ماه پیشانی را در خانه به کاری سخت می گمارد، اما دیو مهربان به جادو کاری می کند تا شهربانو نیز در آن مجلس حاضر شود. شهربانو در مجلس عروسی می رقصد و پسر پادشاه را به عشق خود گرفتار می کند. در پایان، شهربانوی ماه پیشانی با پسر پادشاه ازدواج می کند، مادرش را با کمک دیو دوباره به هیئت آدمی بازمی گرداند و ملاباجی رسوا می شود. قصۀ ماه پیشانی آکنده از اعمال جادویی ، از هر دو نوعِ جادوی سیاه و سفید (← جادوگری)، است و شباهت هایی با داستان «سیندرلا» دارد.