مانّا، فرهنگ و هنر
ماناییان از کهن ترین اقوام بومی ساکن در غرب فلات ایران پیش از مهاجرت پارسیان بودند که صنعت و هنری پیشرفته داشتند. هنر مانا، همراه با هنر اورارتو و عیلام، در رشد و تکوین هنر های ماد و پارس تأثیر بسیار داشت. کاوش های دژ قالایچی در بوکان و زیویه یا اوزیبا نشان می دهد که ماناییان معمارانی زبردست بودند. پادشاهان آشور یکی از خراج هایی که از مانا می گرفتند معماران و حجاران بود. کاوش های دژ قالایچی، در ۸ کیلومتری شمال شرقی شهرستان بوکان و در جنوب دریاچۀ ارومیه از ۱۳۶۴ش آغاز شد. کشف کتیبۀ آرامی قالایچی نه تنها آن جا را ایزیرتو، پایتخت مانا، معرفی کرد بلکه نشان داد ماناییان از خط آرامی بهره می بردند؛ با این حال، زبان مانایی را التصاقی یا آگلوتیناتیو می دانند. از کاوش های قالایچی، فرسکهایی (نقاشی روی دیوار گچ اندود) کشف شده است که از شاهکارهای هنر نقاشی ایران است. همچنین سفالگران مانایی در ساخت سفالینه های لعابدار منقوش و ریتون هایی به شکل قوچ مهارت داشتند. نقاشی بر روی سفال که نقشمایۀ رایج آن بزکوهی و خورشید بود از هنرهای مانایی است. همچنین نقش لاماسو یا اِسفِنکس در فرسک های مانایی بسیار مورد توجه بود. نقاشان مانایی می کوشیدند تا حد امکان به واقع گرایی نزدیک شوند. نقوش برجستۀ دور شاروکین، در آشور، نه تنها ما را با معماری قلاع مانایی آشنا می کند، بلکه نشان می دهد لباس رایج مردان مانایی ردایی بلند با پوستینی بر دوش بود و بیشتر مردان صندل به پا می کردند. ماناییان در تربیت و پرورش اسب مهارت داشتند و شاهان آشور بیشتر اسبان سپاه خود را از مانا می ستاندند. هنرمندان مانایی در کنده کاری بر روی عاج چیره دست بودند. شاهکارهایی مانایی با گنجینۀ زیویه شناخته می شود که معرف مکتب هنری زاگرس است. ماناییان زرگرانی بسیار ماهر بودند. جام طلای حسنلو که از کاوش های هیئت باستان شناسی دانشگاه پنسیلوانیا در ۱۹۵۸ به دست آمد و به موزۀ ایران باستان راه یافت و جواهرات زرین گنجینه زیویه که در سال ۱۹۴۷ پیدا شد شاهکارهای هنر زرگران مانایی است.
ماناییان از کهن ترین اقوام بومی ساکن در غرب فلات ایران پیش از مهاجرت پارسیان بودند که صنعت و هنری پیشرفته داشتند. هنر مانا، همراه با هنر اورارتو و عیلام، در رشد و تکوین هنر های ماد و پارس تأثیر بسیار داشت. کاوش های دژ قالایچی در بوکان و زیویه یا اوزیبا نشان می دهد که ماناییان معمارانی زبردست بودند. پادشاهان آشور یکی از خراج هایی که از مانا می گرفتند معماران و حجاران بود. کاوش های دژ قالایچی، در ۸ کیلومتری شمال شرقی شهرستان بوکان و در جنوب دریاچۀ ارومیه از ۱۳۶۴ش آغاز شد. کشف کتیبۀ آرامی قالایچی نه تنها آن جا را ایزیرتو، پایتخت مانا، معرفی کرد بلکه نشان داد ماناییان از خط آرامی بهره می بردند؛ با این حال، زبان مانایی را التصاقی یا آگلوتیناتیو می دانند. از کاوش های قالایچی، فرسکهایی (نقاشی روی دیوار گچ اندود) کشف شده است که از شاهکارهای هنر نقاشی ایران است. همچنین سفالگران مانایی در ساخت سفالینه های لعابدار منقوش و ریتون هایی به شکل قوچ مهارت داشتند. نقاشی بر روی سفال که نقشمایۀ رایج آن بزکوهی و خورشید بود از هنرهای مانایی است. همچنین نقش لاماسو یا اِسفِنکس در فرسک های مانایی بسیار مورد توجه بود. نقاشان مانایی می کوشیدند تا حد امکان به واقع گرایی نزدیک شوند. نقوش برجستۀ دور شاروکین، در آشور، نه تنها ما را با معماری قلاع مانایی آشنا می کند، بلکه نشان می دهد لباس رایج مردان مانایی ردایی بلند با پوستینی بر دوش بود و بیشتر مردان صندل به پا می کردند. ماناییان در تربیت و پرورش اسب مهارت داشتند و شاهان آشور بیشتر اسبان سپاه خود را از مانا می ستاندند. هنرمندان مانایی در کنده کاری بر روی عاج چیره دست بودند. شاهکارهایی مانایی با گنجینۀ زیویه شناخته می شود که معرف مکتب هنری زاگرس است. ماناییان زرگرانی بسیار ماهر بودند. جام طلای حسنلو که از کاوش های هیئت باستان شناسی دانشگاه پنسیلوانیا در ۱۹۵۸ به دست آمد و به موزۀ ایران باستان راه یافت و جواهرات زرین گنجینه زیویه که در سال ۱۹۴۷ پیدا شد شاهکارهای هنر زرگران مانایی است.
wikijoo: مانا،_فرهنگ_و_هنر