مادونا (Madonna)
تابلوی مادونا، اثر بنوتسو گوتسولی
تجسم حضرت مریم در هنر مسیحی. معمولاً به تصاویری اطلاق می شود که بیشتر جنبۀ عبادی دارند تا روایتی و غالباً در متنی غیرتاریخی و با تکیه بر وجه اعتقادی و احساسی نشان داده شده اند. مضمون مادونا (بانوی من) و کودک در قرون اولیۀ هنر مسیحی ندرتاً به کار می رفت. اما پس از ۴۳۱م با تثبیت عنوان تئوتوکوس (مادر خدا) برای مریم و تصدیق قطعی الوهیت مسیح، تصویر مادونا و کودک بر تخت سلطنت، جایگاه مهمی در تزیینات کلیساها پیدا کرد. هنر بیزانسی انواع بسیاری از مادونا پدید آورد. گونه های اصلی آن عبارت اند از نیکوپویا (پیروزی بخش)، که تصویری شکوهمند از مریم و کودک بر تخت سلطنت است؛ هودِگتریا (راهنما)، که مریم را ایستاده با کودک در آغوشش نشان می دهد؛ و بلاخِرنیوتیسا (منسوب به کلیسای بلاخرنس)، که بر شفاعتگری مریم تأکید دارد و او را تنها، و در حال دعا نشان می دهد. در نوع دیگری با عنوان دِئِسیس، مریم و قدّیس یحیای تعمیددهنده هر دو در مقام شفیع، در دو سوی مسیح ایستاده اند. افزون بر این نمونه های کمابیش رسمی، مریم گاه در انواع غیررسمی تر نیز حضور دارد که عبارت اند از گالاکتوتروفوسا (شیرده)، که در آن او مشغول شیردادن به کودک است؛ و گلوکوفیلوسا (شیرین بوسه)، که کودک را در حال بوسیدن گونۀ مادر و مریم را غمگین از مصایب آیندۀ فرزندش نشان می دهد. در غرب، به ویژه با نشر تصاویر مذهبی در پایان قرون وسطا، مادونا صاحب گونه های تازه تری شد که اغلب برگرفته از نمونه های بیزانسی بودند و در مجموع، بیشتر درصدد القای پرهیزکاری از طریق نمایش زیبایی و لطافت بودند تا القای مفهوم کلامی موضوع. یکی از نخستین انواع غربی، مادونای گوتیک است؛ تصویری شاعرانه از مریم متبسم و کودک بازیگوش، که در قالب مجسمه در قرن ۱۳م به اوج رسید. در قرن ۱۴م که نقاشی محرابی رواج پیدا کرد، مادونای نشسته برتخت نیز مدتی به موضوعی دلخواه تبدیل شد. این نوع که در ایتالیا مائستا (علیاحضرت) نام گرفت، نمایشی کاملاً رسمی است از مریم و کودک نشسته بر تخت سلطنت در حلقۀ فرشتگان و گاه قدسیان. گونه های آزادتری از مادونا در قرن ۱۴م ظهور کردند. محبوب ترین آن ها در غرب در دورۀ رنسانس و تا دورۀ باروک، معمولاً مریم را با چهره ای اندوهگین در حالی که از کودک بازیگوش روی گردانده است به تصویر می کشند. از دیگر انواع رسمی تر مادونا عبارت اند از ساکرا کُنورساتسیونه (مجلس مقدس)، که در آن جمعی از اولیای خدا در گرد مریم و کودک جمع شده اند؛ و دیگر، مادونای باغ گل سرخ که نمادی است از باکرگی مریم؛ و هفت مصیبت مریم؛ که با هفت شمشیری که قلب او را می شکافند نشان داده شده است. سه مادونای مهمی که مریم را تنها نشان می دهند معنای کلامی دارند؛ ازجمله مادونای رحمت که مریم ردایش را دلسوزانه بر سر گروهی از مؤمنان گشوده است، ایماکولاتا که بر آبستنی مقدس یا معصومیت مریم تأکید داشت و او را به صورت دختر جوانی می نمایاند که همراه با هلال ماه و تاجی از ستارگان از آسمان فرود می آید. مادونای تسبیح به دست، که مریم را در حال دادن تسبیح به دومینیک قدیس نشان می دهد. همچون دیگر مضامین هنر دینی، مضمون مادونا نیز در هنر رسمی قرن ۱۷ افول کرد. ولی در هنر عامیانه، تصویر مریم و کودک اهمیت خود را تا عصر حاضر حفظ کرد.
تابلوی مادونا، اثر بنوتسو گوتسولی
تجسم حضرت مریم در هنر مسیحی. معمولاً به تصاویری اطلاق می شود که بیشتر جنبۀ عبادی دارند تا روایتی و غالباً در متنی غیرتاریخی و با تکیه بر وجه اعتقادی و احساسی نشان داده شده اند. مضمون مادونا (بانوی من) و کودک در قرون اولیۀ هنر مسیحی ندرتاً به کار می رفت. اما پس از ۴۳۱م با تثبیت عنوان تئوتوکوس (مادر خدا) برای مریم و تصدیق قطعی الوهیت مسیح، تصویر مادونا و کودک بر تخت سلطنت، جایگاه مهمی در تزیینات کلیساها پیدا کرد. هنر بیزانسی انواع بسیاری از مادونا پدید آورد. گونه های اصلی آن عبارت اند از نیکوپویا (پیروزی بخش)، که تصویری شکوهمند از مریم و کودک بر تخت سلطنت است؛ هودِگتریا (راهنما)، که مریم را ایستاده با کودک در آغوشش نشان می دهد؛ و بلاخِرنیوتیسا (منسوب به کلیسای بلاخرنس)، که بر شفاعتگری مریم تأکید دارد و او را تنها، و در حال دعا نشان می دهد. در نوع دیگری با عنوان دِئِسیس، مریم و قدّیس یحیای تعمیددهنده هر دو در مقام شفیع، در دو سوی مسیح ایستاده اند. افزون بر این نمونه های کمابیش رسمی، مریم گاه در انواع غیررسمی تر نیز حضور دارد که عبارت اند از گالاکتوتروفوسا (شیرده)، که در آن او مشغول شیردادن به کودک است؛ و گلوکوفیلوسا (شیرین بوسه)، که کودک را در حال بوسیدن گونۀ مادر و مریم را غمگین از مصایب آیندۀ فرزندش نشان می دهد. در غرب، به ویژه با نشر تصاویر مذهبی در پایان قرون وسطا، مادونا صاحب گونه های تازه تری شد که اغلب برگرفته از نمونه های بیزانسی بودند و در مجموع، بیشتر درصدد القای پرهیزکاری از طریق نمایش زیبایی و لطافت بودند تا القای مفهوم کلامی موضوع. یکی از نخستین انواع غربی، مادونای گوتیک است؛ تصویری شاعرانه از مریم متبسم و کودک بازیگوش، که در قالب مجسمه در قرن ۱۳م به اوج رسید. در قرن ۱۴م که نقاشی محرابی رواج پیدا کرد، مادونای نشسته برتخت نیز مدتی به موضوعی دلخواه تبدیل شد. این نوع که در ایتالیا مائستا (علیاحضرت) نام گرفت، نمایشی کاملاً رسمی است از مریم و کودک نشسته بر تخت سلطنت در حلقۀ فرشتگان و گاه قدسیان. گونه های آزادتری از مادونا در قرن ۱۴م ظهور کردند. محبوب ترین آن ها در غرب در دورۀ رنسانس و تا دورۀ باروک، معمولاً مریم را با چهره ای اندوهگین در حالی که از کودک بازیگوش روی گردانده است به تصویر می کشند. از دیگر انواع رسمی تر مادونا عبارت اند از ساکرا کُنورساتسیونه (مجلس مقدس)، که در آن جمعی از اولیای خدا در گرد مریم و کودک جمع شده اند؛ و دیگر، مادونای باغ گل سرخ که نمادی است از باکرگی مریم؛ و هفت مصیبت مریم؛ که با هفت شمشیری که قلب او را می شکافند نشان داده شده است. سه مادونای مهمی که مریم را تنها نشان می دهند معنای کلامی دارند؛ ازجمله مادونای رحمت که مریم ردایش را دلسوزانه بر سر گروهی از مؤمنان گشوده است، ایماکولاتا که بر آبستنی مقدس یا معصومیت مریم تأکید داشت و او را به صورت دختر جوانی می نمایاند که همراه با هلال ماه و تاجی از ستارگان از آسمان فرود می آید. مادونای تسبیح به دست، که مریم را در حال دادن تسبیح به دومینیک قدیس نشان می دهد. همچون دیگر مضامین هنر دینی، مضمون مادونا نیز در هنر رسمی قرن ۱۷ افول کرد. ولی در هنر عامیانه، تصویر مریم و کودک اهمیت خود را تا عصر حاضر حفظ کرد.
wikijoo: مادونا