ماده تباهیده ماده ای است که چگالی آن به طرز غیرمعمولی زیاد است، به گونه ای که عامل اصلی فشار آن را می توان به اصل طرد پاولی نسبت داد. [ ۱] فشار حفظ شده توسط بدنه یک جسم تباهیده را فشار تبهگنی می نامند و از آنجا ناشی می شود که بنا بر اصل طرد پاولی ذرات تشکیل دهنده نمی توانند وضعیت های کوانتومی یکسانی را اشغال کنند.
تبهگن یک حالت ناپایدار است. [ ۲] حالتی است که خود به خود از بین می رود؛ مثلاً سطح صاف یک قله و یک چاله را در نظر بگیرید. یک گلوله در روی یک سطح صاف در حالت پایدار قرار دارد. در توی چاله این پایداری بیشتر است چرا که اگر گلوله با نیرویی رانده شود اگر در روی سطح صاف باشد دیگر به حالت قبل بر نمی گردد. اما در چاله بسته به شکل چاله و عمق آن و همچینن میزان نیروهای وارد بر گلوله؛ گلوله ممکن است دو باره به حالت قبل خود بر گردد. اما در روی قله اگر نیروهای وارد بر گلوله دقیقاً یکدیگر را خنثی کنند گلوله آن بالا می ایستد ولی با کوچکترین نیرویی از آن حالت خارج شده و دیگر به آن نقطه باز نخواهد گشت. نوع نیروهای وارد بر گلوله در بعد از این نقطه با نوع نیروها در آن نقطه متفاوت خواهد بود که در حالت سطح صاف چنین نیست یعنی گلوله بعد از جابجایی کمابیش حالتی مانند قبل از جابجایی را دارد. با این مقدمه به قله؛ یک حالت تبهگن می گوییم. تبهگنی در فیزیک کوانتوم: این البته در فیزیک کوانتومی و هسته ای شکل پیچیده تری دارد. در آنجا آنچه به عنوان تبهگنی شناخته می شود تبهگنی در حالت انرژی است. یک اتم یا یک هسته را با انرژی ای که به آن نسبت می دهیم مشخصه گذاری می کنیم؛ یعنی این انرژی یکی از مختصاتی است که رفتار اتم یا هسته را بیان می کند. حالا با توجه به این انرژی و نوع ذره رفتار آن را معین می کنیم. در بعضی از انرژی ها ذره رفتار ناپایداری را نشان می دهد که به این حالت حالت تبهگن می گویند.
فشار در یک ستاره کوتوله سفید به دلیل ترکیب ویژگی های ذره و موج مانند الکترون بالا می رود. طبق مکانیک کوانتومی، فقط امکان دارد تعداد معینی از الکترون ها در یک فضای ثابت به زور جا داده شوند، در هستهٔ خورشید در این لحظه فضای زیادی وجود دارد، ولی هنگامی که هسته به یک ستارهٔ کوتولهٔ سفید تبدیل شود، خیلی خیلی کوچک تر شده و اندازه ای چگال خواهد شد که یک قاشق چایخوری از مواد جمع شده از ستاره جرمی به بزرگی یک کامیون مواد را شامل می شود. الکترون ها در فضای کوچک تری چپانده می شوند و مقاومت آن ها به دلیل به زور جای گرفتن باعث به وجود آمدن فشار وحشتناکی می شود ( اصطلاح تکنیکی آن فشار تبهگنی الکترون است ) که رمبش ستاره را درون خود متوقف می کند. فشار تبهگنی الکترون فقط می تواند ستاره ها را در یک جرم بحرانی معین پشتیبانی کند. این جرم بحرانی، حد چاندراسخار ( Chandrasekhar Limit ) گفته می شود، که تقریباً یک چهارم مرتبه از جرم خورشید پرجرم تر است.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفتبهگن یک حالت ناپایدار است. [ ۲] حالتی است که خود به خود از بین می رود؛ مثلاً سطح صاف یک قله و یک چاله را در نظر بگیرید. یک گلوله در روی یک سطح صاف در حالت پایدار قرار دارد. در توی چاله این پایداری بیشتر است چرا که اگر گلوله با نیرویی رانده شود اگر در روی سطح صاف باشد دیگر به حالت قبل بر نمی گردد. اما در چاله بسته به شکل چاله و عمق آن و همچینن میزان نیروهای وارد بر گلوله؛ گلوله ممکن است دو باره به حالت قبل خود بر گردد. اما در روی قله اگر نیروهای وارد بر گلوله دقیقاً یکدیگر را خنثی کنند گلوله آن بالا می ایستد ولی با کوچکترین نیرویی از آن حالت خارج شده و دیگر به آن نقطه باز نخواهد گشت. نوع نیروهای وارد بر گلوله در بعد از این نقطه با نوع نیروها در آن نقطه متفاوت خواهد بود که در حالت سطح صاف چنین نیست یعنی گلوله بعد از جابجایی کمابیش حالتی مانند قبل از جابجایی را دارد. با این مقدمه به قله؛ یک حالت تبهگن می گوییم. تبهگنی در فیزیک کوانتوم: این البته در فیزیک کوانتومی و هسته ای شکل پیچیده تری دارد. در آنجا آنچه به عنوان تبهگنی شناخته می شود تبهگنی در حالت انرژی است. یک اتم یا یک هسته را با انرژی ای که به آن نسبت می دهیم مشخصه گذاری می کنیم؛ یعنی این انرژی یکی از مختصاتی است که رفتار اتم یا هسته را بیان می کند. حالا با توجه به این انرژی و نوع ذره رفتار آن را معین می کنیم. در بعضی از انرژی ها ذره رفتار ناپایداری را نشان می دهد که به این حالت حالت تبهگن می گویند.
فشار در یک ستاره کوتوله سفید به دلیل ترکیب ویژگی های ذره و موج مانند الکترون بالا می رود. طبق مکانیک کوانتومی، فقط امکان دارد تعداد معینی از الکترون ها در یک فضای ثابت به زور جا داده شوند، در هستهٔ خورشید در این لحظه فضای زیادی وجود دارد، ولی هنگامی که هسته به یک ستارهٔ کوتولهٔ سفید تبدیل شود، خیلی خیلی کوچک تر شده و اندازه ای چگال خواهد شد که یک قاشق چایخوری از مواد جمع شده از ستاره جرمی به بزرگی یک کامیون مواد را شامل می شود. الکترون ها در فضای کوچک تری چپانده می شوند و مقاومت آن ها به دلیل به زور جای گرفتن باعث به وجود آمدن فشار وحشتناکی می شود ( اصطلاح تکنیکی آن فشار تبهگنی الکترون است ) که رمبش ستاره را درون خود متوقف می کند. فشار تبهگنی الکترون فقط می تواند ستاره ها را در یک جرم بحرانی معین پشتیبانی کند. این جرم بحرانی، حد چاندراسخار ( Chandrasekhar Limit ) گفته می شود، که تقریباً یک چهارم مرتبه از جرم خورشید پرجرم تر است.
wiki: ماده تباهیده