ماده تاریخ

مادّه تاریخ
ساختن ترکیب، جمله یا عبارتی که جمع حروف آن به حساب ابجد یا حساب جُمَّل مطابق با تاریخ حادثۀ مهمی باشد. معمولاً چنین ترکیبی را در قسمتی از شعر می گنجاندند. هر حادثۀ مهم تاریخی مانند مرگ یک پادشاه یا شخصیتی مهم، تاریخ جلوس یا پایان سلطنت یک پادشاه، فتح یک شهر، و غیره می تواند موضوع یک ماده تاریخ باشد. گاه ماده تاریخ مرگ اشخاص بر سنگ قبر ایشان نیز حکاکی می شد. جز این ها تاریخ تأسیس یا بنای یک عمارت یا مسجد نیز می توانست به صورت مادّه تاریخ بر سردر آن عمارت نصب گردد. علاوه بر ماده تاریخ هایی که در مرگ شاعران و بزرگان سروده شده است، از ماده تاریخ های معروف می توان به ماده تاریخ «عدل مظفّر» برای تأسیس مجلس شورای ملی به فرمان مظفرالدین شاه در تاریخ ۱۳۲۴ق اشاره کرد. ماده تاریخ مرگ حافظ نیز «خاک مصلّی» (۷۹۱ق) در قطعۀ زیرآمده است: چراغ اهل دانش خواجه حافظ/که شمعی بود از نور تجلّی/چو در خاکِ مصلّی یافت منزل/بجو تاریخش از «خاک مصلّی».