ماد سفلی یا ماد بزرگ این سرزمین در ابتدا محل اسکان قبایل سرزمین ماد بود، به سبب وجود رهبری خردمند بنام دیاکو پیشتاز سایر اقوام و قبایل ایرانی در مبارزه از رهایی یوغ آشور بود که در آن زمان بر سراسر خاورمیانه تسلط یافته بود. در دوران پادشاهی ماد نام قبیله مزبور بر همهٔ اراضی فلات ایران و بخشی از اراضی آسیای صغیر و آسیای مقدم بسط یافت. مادی ها را یکی از سه قوم بزرگ آریایی در کنار پارس و پارت قرار می دهند. مسکن و مقرّ بدوی اتحادیه قبایل ماد تحت عنوان مادای در نیمه اول هزارهٔ اول پیش از میلاد بر کرانه های رود قزل اوزن و نزدیک شهر میانه بود.
... [مشاهده متن کامل]
در ملتقای ماد آتروپاتن و مادسفلی، ناحیه همدان قرار دارد. این ناحیه در دامنه کوه الوند واقع بوده و جویبارانی که از برف های آن کوه پدید می آیند آن را مشروب می سازند. اکثر جویباران مزبور بخش علیای رودک قره سو را ـ که خود به حوضهٔ دریاچه حوض سلطان تعلق دارد ـ تشکیل می دهند؛ ولی سلسله جبال کوه رود که مرز ماد سفلی می باشد اندکی از جنوب شرقی تر شروع می شود و بدین سبب این ناحیه را می توان حد فاصل میان ماد آتروپاتن و مادسفلی شمرد؛ و راه های کاروان روی مناسبی آن را به مادآتروپاتن مربوط می سازند. جاده های دیگری از اینجا بسوی غرب و به طرف شرق ممتد است. اینکه مرکز این ناحیه شهر همدان کنونی و اکباتان یونانیان به زبان مادی هنگ متنه یعنی «محل اجتماع» نامیده می شود، تصادف محض نیست اینجا پایتخت دولت ماد بوده است.
حوزهٔ دریاچه حوض سلطان، کویرنمک و رودخانه ابهرچای و قره سو و قمرود بعلاوه تقریباً تمام استان مرکزی بخش بزرگی از ماد سفلی بوده است. در مرکز این ناحیه سه رودک در جهت دریاچه های حوض سلطان و دریای نمک جاری می باشند: از شمال غرب ابهر چای به دره ای که شهر تاکستان ( سیادن ) در آن است، جاری می گردد؛ و از غرب قره سو که از همدان جاری است و از جنوب غرب قمرود که اکنون شهر قم در کنار آن واقع است جاری می شوند. آشوریان این ناحیه را سرزمین رودک ها می نامیدند. در این ناحیه مناسب ترین جا برای سکونت و زراعت دامنه های البرز است، که از سمت شمال این ناحیه را محدود می سازد و کوه رود که از طرف جنوب تا حدی به دریاچه ها نزدیک می باشد. اکنون شهر تهران در دامنه های جنوبی البرز قرار دارد و در عهد باستان ری یا رغه که یکی از شهرهای مهم ماد شمرده می شد. اکنون در دامنه های شمالی کوه رود شهر کاشان و تپه سیلک واقع است.
... [مشاهده متن کامل]
در ملتقای ماد آتروپاتن و مادسفلی، ناحیه همدان قرار دارد. این ناحیه در دامنه کوه الوند واقع بوده و جویبارانی که از برف های آن کوه پدید می آیند آن را مشروب می سازند. اکثر جویباران مزبور بخش علیای رودک قره سو را ـ که خود به حوضهٔ دریاچه حوض سلطان تعلق دارد ـ تشکیل می دهند؛ ولی سلسله جبال کوه رود که مرز ماد سفلی می باشد اندکی از جنوب شرقی تر شروع می شود و بدین سبب این ناحیه را می توان حد فاصل میان ماد آتروپاتن و مادسفلی شمرد؛ و راه های کاروان روی مناسبی آن را به مادآتروپاتن مربوط می سازند. جاده های دیگری از اینجا بسوی غرب و به طرف شرق ممتد است. اینکه مرکز این ناحیه شهر همدان کنونی و اکباتان یونانیان به زبان مادی هنگ متنه یعنی «محل اجتماع» نامیده می شود، تصادف محض نیست اینجا پایتخت دولت ماد بوده است.
حوزهٔ دریاچه حوض سلطان، کویرنمک و رودخانه ابهرچای و قره سو و قمرود بعلاوه تقریباً تمام استان مرکزی بخش بزرگی از ماد سفلی بوده است. در مرکز این ناحیه سه رودک در جهت دریاچه های حوض سلطان و دریای نمک جاری می باشند: از شمال غرب ابهر چای به دره ای که شهر تاکستان ( سیادن ) در آن است، جاری می گردد؛ و از غرب قره سو که از همدان جاری است و از جنوب غرب قمرود که اکنون شهر قم در کنار آن واقع است جاری می شوند. آشوریان این ناحیه را سرزمین رودک ها می نامیدند. در این ناحیه مناسب ترین جا برای سکونت و زراعت دامنه های البرز است، که از سمت شمال این ناحیه را محدود می سازد و کوه رود که از طرف جنوب تا حدی به دریاچه ها نزدیک می باشد. اکنون شهر تهران در دامنه های جنوبی البرز قرار دارد و در عهد باستان ری یا رغه که یکی از شهرهای مهم ماد شمرده می شد. اکنون در دامنه های شمالی کوه رود شهر کاشان و تپه سیلک واقع است.
