ماجرای حکمیت

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] جنگ صفین، بین سپاه امام علی (علیه السلام) ـ که بیش تر از عراقیان بودند ـ و سپاه معاویه ـ که بیش تر از شامیان بودند ـ درگرفت. سپاه عراق ضربه های مهلکی بر سپاه شام وارد کرد و تا پیروزی نهایی فاصله ای نداشت، اما معاویه با حیله گری و با پیشنهاد عمرو بن عاص، قرآن ها را بر نیزه کرد و خواهان حکمیت قرآن شد. برخی سپاهیان امام علی (علیه السلام) با جهالت و برخی دیگر با خیانت، متمایل به پذیرش خواسته معاویه شدند و امام را مجبور کردند تا دست از جنگ بکشد و به حکمیت تن دهد. آنان تهدید نمودند در غیر این صورت، امام (علیه السلام) را خواهند کشت و یا به معاویه تحویل خواهند داد! به دنبال آن بود که اختیار انتخاب داور و حکم را نیز از امام سلب کردند که نتیجه اش آن شد که داور شام با ترفندی اعلام کند که امام علی (علیه السلام) از خلافت خلع شده و معاویه به این مقام برگزیده شده است! البته امام علی (علیه السلام) این نتیجه را نپذیرفت؛ زیرا طرفین متعهد شده بودند که بر اساس قرآن داوری کنند، و این نتیجه برگرفته از قرآن نبود.
جنگ صفین، از مهم ترین نبرد های حضرت علی (علیه السلام) بود. سپاه عراق که پیرو حضرتشان بودند، ضربه های مهلکی بر سپاه شام به سرکردگی معاویه زده و تا پیروزی نهایی فاصله ای نداشتند؛ اما معاویه که خود را در انتهای راه می دید، پیشنهاد عمرو بن عاص را پذیرفت و دستور داد قرآن ها را بر سر نیزه کنند. گذاشتن قرآن بر نیزه، نشان آن بود که بیایید تا قرآن میان ما حکم باشد؛ یعنی جنگ بس است و قرآن، حق و باطل میان ما را مشخص خواهد کرد.

[ویکی شیعه] حَکَمیّت واقعه ای تاریخی مربوط به جنگ صفین است. در این واقعه، ابوموسی اشعری نماینده و حَکَم سپاه کوفه (سپاه امام علی(ع)) و عمرو عاص حَکَم سپاه شام (سپاه معاویه)، برای حل اختلاف میان مسلمانان با یکدیگر گفتگو کردند و قرار شد رأی آنان طبق قرآن باشد. درخواست حکمیت با حیله عمرو عاص و معاویه و در پی از هم گسیختن سپاهشان در برابر سپاه امیرالمؤمنین مطرح شد و امام علی(ع) از آغاز با آن مخالف بود. عمرو عاص نماینده سپاه شام موفق شد ابوموسی اشعری را بفریبد و بر خلاف قراری که در خفا با او داشت، معاویه را صاحب حق معرفی کند. ماجرای حکمیت بی نتیجه ماند و تنها نتیجه حکمیت، رهایی سپاه شام از شکست قریب الوقوع بود.
جنگ صفین در سال ۳۷ق بین امام علی(ع) و معاویه اتفاق افتاد. پس از چندین روز نبرد سنگین بین دو گروه، شکست سپاهیان معاویه بسیار نزدیک شد. معاویه برای راه چاره، دست به دامن عمرو بن عاص شد. به پیشنهاد عمرو و دستور معاویه، شامیان قرآن ‏ها را بر نیزه کردند و شعار دادند ای اهل عراق! حاکم بین ما کتاب خدا باشد. همچنین سپاهیان شام فریاد می زدند: ای گروه عرب! به زنان و دختران خود بیندیشید، اگر شما نابود شوید، فردا چه کسی در برابر رومیان و ترکان و پارسیان بجنگد؟!
با حیله ای که عمرو عاص ترتیب داد و قرآن ها به سر نیزه ها رفت، در میان سپاه امام علی(ع) دودستگی پدید آمد، که دشمن حکمیت قرآن را پذیرفته است و ما حق جنگ با آنان را نداریم. امام (ع) به شدت در برابر این سخن ایستاد و اعلام کرد این کار، جز فریب چیزی نیست؛ ولی با اجبار سپاهیان امام (ع) از جمله اشعث بن قیس و قبیله وی، امیرالمؤمنین (ع) ضمن نامه‏ ای به معاویه با قید اینکه ما می دانیم تو اهل قرآن نیستی، حکمیت قرآن را پذیرفت.

پیشنهاد کاربران

بپرس