لیتوانی

لیتوانی ( به لیتوانیایی: Lietuvos ) با نام رسمی جمهوری لیتوانی ( به لیتوانیایی: Lietuvos Respublika ) کشوری است در شمال شرقی اروپا که از شمال به لتونی، از مشرق و جنوب شرقی به بلاروس، از جنوب به لهستان، از جنوب غربی به روسیه ( منطقه برون بومی کالینینگراد ) و از مغرب به دریای بالتیک محدود می شود. جمهوری لیتوانی بزرگ ترین و جنوبی ترین کشور در میان سه کشور حوزه بالتیک در اروپاست.
جمعیت لیتوانی ۳٫۲ میلیون نفر و پایتخت و بزرگ ترین شهر آن ویلنیوس است. واحد پول این کشور لیتاس است که در ابتدای ۲۰۱۵ میلادی به یورو تغییر کرد. زبان رسمی آن لیتوانیایی است، زبان های لهستانی و روسی نیز در این کشور رواج دارد. این زبان از شاخه بالتیک زبان های هندواروپایی است. بیشتر مردم لیتوانی مسیحی هستند و ۷۹ درصد به کلیسای کاتولیک رومی تعلق دارند.
گروهی از مردمان هندواروپایی از دیرباز در ساحل جنوب شرقی دریای بالتیک و سرزمین لیتوانی کنونی ساکن شدند. لیتوانی در دهه ۱۲۳۰ توسط مینداوگاس متحد شد و او در ۶ ژوئیه ۱۲۵۳ به عنوان پادشاه نخستین کشور لیتوانیایی که دوک نشین اعظم لیتوانی نام داشت تاج گذاری کرد.
در طول قرن ۱۴، این دوک نشین با دربر گرفتن بلاروس امروزی، اوکراین، و بخش هایی از لهستان و روسیه، تبدیل به بزرگ ترین کشور در اروپا شد. لیتوانی و کشور لهستان بعدها یک اتحاد دوگانه تشکیل دادند که دویست سال دوام آورد اما پس از آن امپراتوری روسیه بیشتر مناطق لیتوانی را ضمیمه خود کرد.
لیتوانی پس از جنگ جهانی اول مستقل شد اما بعداً نخست توسط شوروی و سپس توسط آلمان اشغال شد. با نزدیک شدن جنگ جهانی دوم به پایان خود آلمانی ها عقب نشینی کرده و اتحاد شوروی مجدداً لیتوانی را اشغال کرد.
در ۱۱ مارس سال ۱۹۹۰، یک سال پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، لیتوانی نخستین جمهوری شوروی بود که اعلام استقلال کرد. پیش از بحران مالی جهانی که از ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ به درازا کشید، لیتوانی یکی از سریع ترین رشدهای اقتصادی در اتحادیه اروپا را دارا بود. امروزه در فهرست شاخص توسعه انسانی سازمان ملل متحد، کشور لیتوانی در رده «توسعه بسیار بالای انسانی» قرار دارد. لیتوانی از اعضای سازمان ناتو، شورای اروپا و اتحادیه اروپا است.
کشور لیتوانی در ۲۱ دسامبر ۲۰۰۷ به عضویت کامل پیمان شنگن درآمد و در سال ۲۰۰۹، ویلنیوس به فراخور هزاره نام گذاری اش، به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا در آن سال شناخته شد. مرکز جغرافیایی اروپا نزدیک ویلنیوس است. [ ۱]

لیتوانی (Lithuania)
نمایی از شهر ویلنیوس
نمایی از شهر ویلنیوس
موقعیت. جمهوری لیتوانی در اروپای شرقی و در ساحل دریای بالتیک جای دارد. از شمال به لاتویا (لتونی)، از شرق و جنوب شرقی به بلاروس (روسیۀ سفید)، از جنوب به لهستان و ناحیۀ کالینینگراد (روسیه)، و از غرب به دریای بالتیک محدود شده است. مساحت این کشور ۶۵,۳۰۰ کیلومتر مربع و شهر ویلنیوس پایتخت آن است.سیمای طبیعی. کشور لیتوانی، بزرگ ترین کشور سه گانۀ کشورهای بالتیک، جلگۀ پَستی است که از یخ رفتهای عصر یخ بندان تشکیل شده و رودخانه ها و دریاچه های فراوان از ویژگی های طبیعی این کشور است. مرزهای شرقی مرتفع ترین بخش لیتوانی است و کوه یوزاپینه در جنوب شرقی شهر ویلنیوس، با ارتفاع ۲۹۴ متر، بلندترین نقطۀ آن است. کرانه های لیتوانی در دریای بالتیک، که درازای آن به ۹۹ کیلومتر می رسد، از تلماسههایی تشکیل شده و دریاکنار آن با شیب بسیار ملایم تا میانه های دریا ممتد است. مقابل نیمۀ جنوبی خط ساحلی لیتوانی را زبانۀ باریک و طویلی با نام کورسکایا کوسا از دریای بالتیک جدا کرده و مرداب ساحلی نسبتاً بزرگی را در غرب خود پدید آورده است که خلیجک کورسکی نام دارد. نیمۀ جنوبی زبانه و خلیجک مزبور به کشور روسیه (ناحیۀ کالینینگراد) و نیمۀ شمالی آن به کشور لیتوانی تعلق دارد. این کشور حدود ۳هزار دریاچۀ کوچک دارد و رودخانه های بسیاری در آن جاری است. رودخانۀ نموناس (نمن)، که بخشی از مرز روسیه (کالینینگراد) را تشکیل می دهد، با درازای ۹۳۶ کیلومتر، بزرگ ترین رود آن است و دیگر رودهای مهم آن عبارت اند از موسا، وِنتا و مینیجا. کشور لیتوانی از نظر اداری به دَه بخش تقسیم می شود و شهرهای مهم آن عبارت اند از ویلنیوس کاوناس، کلایپدا، شائولِی، پانِوِژیس و آلیتوس. نواحی غربی و مرکزی لیتوانی تحت تأثیر اقلیم دریایی قرار دارد و نواحی شرقی آن دارای اقلیم برّی است. تابستان های این کشور خنک و ملایم و پرباران و زمستان هایش سخت و طولانی است. میانگین دمای شهر ویلنیوس در دی ماه ۳- درجۀ سانتی گراد، در تیرماه۲۰.۵ درجۀ سانتی گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۵۲۰ میلی متر است. حدود ۳۱ درصد از وسعت کشور مذکور، به ویژه نواحی جنوب شرقی از جنگل پوشیده شده که درختان کاج و سرو گیاهان غالب نواحی ساحلی و جنوبی آن است و جنگل های بلوط، پوشش گیاهی نواحی مرکزی را تشکیل می دهد. حیات وحش لیتوانی متنوع و شامل ۶۸ گونه پستاندار ازجمله آهو، گرگ، گوزن، روباه و گراز و ۲۰۲ گونه پرنده ازجمله لک لک، حواصیل، غاز، مرغابی و شاهین است.
اقتصاد. پس از فروپاشی اتحاد شوروی و جداشدن لیتوانی از جهان کمونیست، نظام اقتصاد آن از اشتراکی و فرمایشی به نظام آزاد و خصوصی تغییر یافت. کشاورزی لیتوانی به طور سنتی بر محور تولید فرآورده های دامی و لبنی استوار است. سبزیجات و حبوبات و غلات، علوفه، چغندرقند و میوه از محصولات کشاورزی این کشورند. جنگل داری موجب رونق صنعت چوب این کشور شده است. مواد خام موجود در لیتوانی فقط در صنایع سبک کاربرد دارد و مواد اولیۀ صنایع سنگین از خارج وارد می شود. نفت که منابع آن به حدود ۵میلیون تن می رسد، و نیز سنگ های آهکی، زغال سنگ، گوگرد، و کهربا ازجمله کانی ها و مواد طبیعی این کشورند.
حکومت و سیاست. نظام حکومتی لیتوانی جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون گذاری است. پارلمان آن سئیماس نام دارد و از ۱۴۱ نماینده تشکیل شده که مردم آنان را برای مدت چهار سال انتخاب می کنند. دورۀ ریاست جمهوری در این کشور پنج سال است و رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس، مسئولیت نخست وزیری و تشکیل هیئت دولت را برعهده می گیرد. در انتخابات ۲۰۰۳ رونالدوس پاکساس به سمت ریاست جمهوری کشور انتخاب شده است. نیروی زمینی ارتش لیتوانی ۷,۸۴۰ نفر، نیروی دریایی آن ۱,۳۲۰ نفر و نیروی هوایی آن نیز ۱,۳۲۰ نفر است.
مردم و تاریخ. جمعیت لیتوانی حدود ۳,۲۲۱,۲۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به۴۹.۳ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور۰.۵- درصد است و لیتوانیایی ها ۸۰ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دهند. اکثریت جمعیت این سرزمین کاتولیک اند و ۶۷ درصد از آنان در شهرها به سر می برند. زبان رسمی این کشور لیتوانیایی است. لیتوانیایی ها در قرن ۱۳م برای مبارزه با شهسواران توتونی با هم متحد شدند. آنان مهین دوک نشینهای گدیمیناس و آلگیراداس را وسعت بخشیدند و از شرق تا بلاروس و از جنوب تا کرانه های دریای سیاه پیش رفتند. این کشور در ۱۳۸۵م با لهستان متحد شد و ولادیسلاو دوم پادشاهی آن را برعهده گرفت. او آیین مسیح را پذیرفت و آن را در سراسر قلمرو خود گسترش داد. لیتوانی از ۱۳۹۲م تا ۱۴۳۰م به اوج اقتدار و وسعت خود رسید و با مرگ ویتاوتاس بزرگ روزگار ضعف و اضمحلال آن آغاز شد؛ تا جایی که در ۱۵۶۹ ضمیمۀ لهستان شد و در ۱۷۹۵ به تصرف روسیه درآمد. با شروع جنگ جهانی اول، آلمان این کشور را اشغال کرد و در پایان جنگ لیتوانی دوباره به استقلال رسید. با توافق آلمان نازی و اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۳۹ لیتوانی و دو کشور دیگر بالتیک به اتحاد جماهیر شوروی واگذار شد و در ۱۹۴۰ با عنوان جمهوری شوروی سوسیالیستی لیتوانی به اتحاد جماهیر شوروی پیوست. با ایجاد فضای باز سیاسی، اوضاع در لیتوانی دگرگون شد و شورای عالی کشور در ۱۱ مارس ۱۹۹۰ به استقلال آن رأی مثبت داد. دولت شوروی در واکنش به این عمل با استفاده از ارتش سرخ، شهر ویلنیوس را اشغال کرد؛ اما با همه پرسی فوریۀ ۱۹۹۱ این سرزمین از شوروی جدا شد و اتحاد شوروی به ناچار استقلال لیتوانی و دیگر کشورهای بالتیک را به رسمیت شناخت. قانون اساسی جدید لیتوانی در اکتبر ۱۹۹۲ تصویب و به اجرا گذاشته شد.