لفظ مرکب

[ویکی فقه] لفظ مرکب، به معنای لفظ دارای اجزای دلالت کننده بر اجزای معنا، همراه با اراده و قصد این دلالت است.
لفظ موضوع، یا مفرد است یا مرکب. لفظ مرکب، لفظی است که دارای جزء بوده و جزء لفظ بر جزء معنایش دلالت نموده و این دلالت نیز مورد اراده و قصد متکلم باشد، مانند: «انسان راه می رود».
ویژگی های لفظ مرکب
بدین سان، لفظ مرکب، لفظی است که واجد ویژگی های ذیل باشد: ۱. لفظ دارای اجزا باشد. اگر لفظی بیش از یک حرف نداشته و بدون جزء باشد (مثل: همزه استفهام و «با» و «تا» در عربی، و «نونِ» نفی و «با»ی ربط در فارسی)، مرکب نخواهد بود بلکه لفظ مفرد می باشد. ۲. معنای لفظ نیز دارای اجزا باشد. این ویژگی مواردی مانند: «زید» و «عیسی» را خارج می کند، زیرا هر چند لفظ، دارای جزء است اما معنا، فاقد جزء است. ۳. جزء لفظ بر جزء معنا دلالت کند. این ویژگی مواردی مثل: «عبدالله» در حالت عَلَم بودن را خارج می کند؛ زیرا جزء لفظ بر جزء معنا دلالت ندارد. ۴. این دلالت (دلالت جزء لفظ بر جزء معنا)، اراده شده باشد. این ویژگی مواردی مثل: «حیوان ناطق» در وقتی که اسم برای شخصی قرار داده شده، را خارج می کند؛ زیرا در آن، جزء لفظ بر جزء معنا دلالت می کند ولی این دلالت اراده نشده و مقصود گوینده نیست. هر لفظی که فاقد یکی از ویژگی های مذکور باشد مفرد خواهد بود نه مرکب.آن چه در بالا بیان شد بر این مبنا است که "دلالت تابع ارده نیست" که مبنای مشهور است. اما بنا بر مبنای کسانی مثل خواجه نصیر در شرح منطق اشارات، که آن را به ارسطو نیز نسبت می دهد و معتقد است "دلالت تابع اراده است" ویژگی سوم و چهارم فرقی با هم ندارند، و در حقیقت لفظ مرکب سه ویژگی دارد.
اقسام لفظ مرکب
لفظ مرکب به تام و ناقص تقسیم می شود.
عناوین مترادف
...