لعلک

[ویکی الکتاب] معنی لَعَلَّکَ: انتظار می رود که تو - امید است که تو-گویا تو (البته امید و آرزو از ناحیه خدای تعالی واجب الوقوع است ،یعنی هر چه را خدا در بارهاش امیدوار شود ،آن خواهد شد. پس جملاتی که با لَعَلَّ شروع می شود و گوینده اش خدایتعالی است وقوعش حتمی است )
ریشه کلمه:
ک (۱۴۷۸ بار)
لعل (۱۲۹ بار)

از حروف شبیه به فعل و مشهور آن است که به اسم نصب و بخبرش رفع می‏دهد مثل . فراء و تابعانش عقیده دارند که آن به اسم و خبر نصب می‏دهد. سیرافی گوید: آن در نزد بنی عقیل حرف جر زاید آید. برای آن سه معنی نقل کرده‏اند اول ترجّی و امید. بعضی آن را توقع گفته‏اند که شامل امید به رسیدن محبوب و ترس از وقوع مکروه است. دوم: تعلیل که جمعی ازجمله اخفش و کسائی آن را حتمی دانسته‏اند. سوم استفهام که نحاة کوفه گفته‏اند. لعلّ اگر در کلام انسان واقع شود معنایش روشن است، چون انسان از آینده باخبر نیست می‏تواند هر جا لعل بکار برد ولی استعمال آن در کلام خدا که دانای غیب و آشکار است چه معنی دارد؟ به عبارت دیگر، خدا فرموده .با آنکه می‏دانست رسول خدا «صلی الله علیه وآله» خودش را برای عدم ایمان مردم خواهد کشت یا نه؟ در جواب این سوال چند قول و وجه هست اول :لعل در اینگونه موارد برای تعلیل است . یعنی بدان علت عفو کردیم که شکر کنید ابوالبقاء در کلیات گفته: هر لعل در قرآن به معنی تعلیل است مگر . که به معنی تشبیه است (اقرب)ولی اثبات این کلیت مشکل است مثلا در آیه «لَعَلَّکَ باخِعٌ» که گذشت تعلیل معنی ندارد. راغب گوید: به قول بعضی مفسرین لَعَلَّ از خدا در جای واجب العمل است و در بسیاری از مواضع آن را به «کَیْ» تفسیر کرده‏اند. دوم لعل گاهی برای امید و توقع گوینده است مثل . و گاهی برای اطماع و امیدوار کردن مخاطب مثل . یعنی امیدوار باشید که متذکر شود یا بترسد و هرگاه در کلام خدا واقع شود برای ایجاد امید در مخاطب است. سوم: امید مقامی نه متکلمی. در آیه . امید و ترجی در اینجا با خدا قائم نیست بلکه با مقام قائم است یعنی اگر کسی دراین مقام باشد و ناراحتی تو را از اینکه مردم ایمان نمی‏آورند ببیند خواهد گفت: شاید این شخص در این راه خودش را هلاک کند. به نظر نگارنده قول سوم از همه بهتر و دقیقتر است واللَّه العالم.