لرستان

رضا شاه به قتل رسید ( همچنین برادر زاده ایشان همراه 11 تن از سرداران بزرگ لر و لک در بروجرد توسط رضا شاه به دار کشیده شدند ) . لک ها در این استان که هستند زبانشان خیلی شبیه به فارسی پهلوی است مثال: هَُر> که در فارسی پهلوی و لکی به معنای خورشید است . یا انگلیسی مثال : کلیک > در لکی به معنای انگشت است یا ماشه نوعی پوشش در لکی و انگلیس است . پوشش این استان هم بسیار زیباست لباس زنان در زیباترین لباس های محلی جهان اول شد و پوشش مردان هم به عنوان قدیمی ترین لباس ها ( که در دوره ی ماد هم میپوشیدند ) شناخته شدند. موسیقی این استان هم قدمت دیرینه دارد.

لرستان بزرگان زیادی دارد : امیر کبیر، شیرعلی مردون، علیرضا بیرانوند، اقای چگنی ( موشک ساز ایران ) ، بی بی مریم، اقای موسیوند جراح قلب مصنوعی در جهان ، رضا سقایی و. . . لرها اولین پرچم اسب سواری ( چند هزار ساله ) را در اسیا دارند. . اولین ظروف سفالی در اسیا بدست این قوم ساخته شده است

مردم استان لرستان نیز در این شب که در گویش لری خود به آن ( اول قاره ) یا ( توک چله ) می گویند شب یلدا را به همراه آداب و رسوم ویژه ای اجرا می کنند که از گذشته ها نسل به نسل انتقال یافته است .
لرستانی ها مانند دیگر هموطنان ایرانی همواره آیین های شب یلدا را ارج نهاده و از چند روز قبل خود را برای برگزاری این آیین ها مهیا می کنند .
در این شب تنقلات زیادی که برخی از آنها مختص همین منطقه است مصرف می شود که شامل گندم شیره ، گندمی که در شیر می خیسانند و زرد چوبه و نمک را با آن مخلوط می کنند سپس آن را روی ساج برشته می کنند و آن را همراه با خلال بادام ، گردو، کشمش و کنجد مخلوط می کنند و می خورند . معمولا در شب یلدا گندم شیره در تمام خانه ها یافت می شود . انواع شیرینی های محلی از جمله تنقلات دیگری است که مردم این دیار در شب یلدا از آنها استفاده می کنند . غذای مخصوص مردم لرستان در شب یلدا بوقلمون ، گوسفند ، سبزی پلو و خورش سبزی است.
از دیگر رسوم قوم لر در این شب به جای آوردن رسم ( کشتی ) به معنای کشتن است هر خانواده ای در این استان با توجه به موقعیت و وضعیت اقتصادی اش سعی می کند گوسفند یا بزی را سر بریده و سورو سات کبابی را مهیا کند .
همچنین مردم این استان بنا به سنت دیرینه اغلب خانواده ها یلدا را در کنار بزرگان طایفه به ویژه پدر بزرگ ها و مادر بزرگ های خود سپری می کنند.
خواندن دیوان حافظ و تفعل به آن ، شاهنامه فردوسی و داستان سرایی از دیگر آدابی است
که در شب یلدا زینت بخش محافل گرم مردم این دیار بوده و از محبوبیت و یژه ای نیز نزد مردم برخوردار است .
ازدیگر سنت های دیرینه مردم این دیار در شب یلدا رفتن به پشت بام منازل و طلب کردن تنقلات شب یلدا است .
در شب یلدا بسیاری از پشت بام منازل این شهر مملو از جوانان و نوجوانانی است که با شور و شوق فراوان عبارت امشو اول قاره ( امشب شب یلدا است ) را در شهر طنین کرده و حال و هوای خاص شب یلدا را دو چندان می کنند .
در این شب نوجوانان و جوانان با تاریک شدن هوا به پشت بام منازل همسایه رفته و شالی را به حیاط منزل آویزان می کنند و با سر دادن شعار جمعی ( امشو اول قاره، خیر د هونت بواره ، نون و پنیر و شیره ، کیخا حونت نمیره ) از صاحب خانه می خواهند تنقلات شب یلدا را در شال آنها بریزد .
این شب که در لرستان از آن به عنوان چله یاد می شود به دو بخش چله بزرگ وچله کوچک تقسیم می شود. چله بزرگ همان اول زمستان است وچله کوچک آخر زمستان که به عید نوروز باستان ختم می شود که بزرگان نیز اشعاری در مورد چله بزرگ وکوچک بیان نمود ه اندوگفتند پیره زن سپید موی که همان چله کوچک است به چله بزرگ که پیرمرد است می گوید چرا توچله را که شروع فصل سرماست را ازبین نمی بری ودر جواب می گوید من نمی توانم مگر اینکه چهل وپنچ روز از آن بگذرد امادر این مدت بر اثر سرما پیره زن پسرش را ازدست می دهد وبا گذشت 72روز از فصل زمستان پیره زن برای اینکه چله بزرگ را ازپای در آورد چوب یزرگی را برداشته آن را به طرف چله بزرگ پرتاب میکند می گوید حالا که پسر من بخاطر تو ازبین رفته من هیچ دلخوشی ندارم واگر چوب چله کوچک به داخل آب افتاد شروع بهار همرا با بارندگی است واگر در میان خشکی افتاد بهار خوبی در انتظار مردم ومحصولات کشاورزی نیست .
در بعضی از منازل، کلیه اقوام نزدیک و صمیمی به دور هم جمع می شوند و تا آخر شب به گفتگو می پردازند و با گرفتن فال "چل سرو" cel seru ( فال چهل سرود _ یکنفر تسبیح می اندازد و هر کدام از حاضرین یک شعر به زبان لکی می گویند و چهلمین شعر نیت اصلی گیرنده فال است ) و با گفتن افسانه های کهن وقت را می گذرانند.
اوایل شب یلدا بعضی از پسر بچه ها به بالای پشت بام منازل می روند و ریسمانی را به یک شال بزرگ بسته به پایین و بطرف درب خانه ها می فرستند و می گویند:
"امشو اول قاره _ خیر د هونت بواره"
Emshow aval gahara xer de honat bavara
( امشب اول یلدا یا اول زمستان است خیر از خانه ات ببارد )
"نون و پنیر و شیره _ کیخا هونت نمیره"
Non _ o _ panir _o _ sira kixa honat namira
( نان و پنیر و شیره کدخدا ( صاحب خانه ) خانه ات نمیرد )
"چی به علی کوشکه بیاره"Ci be ali koska beyara
( چیزی بده علی کوچک یا بچه ات بیاورد )
سپس صاحب خانه مقداری آجیل گندم برشته و میوه و شیرینی در شال آنها می گذارد و بچه ها ضمن بالا کشیدن شال و محتویاتش به عنوان تشکر از صاحب خانه میگویند:
"امشو اول قاهاره نون و پنیر و شیره کیخا هونت نمیره"
Emsow aval gahara non _o _ panir _o_sira kixa honat namira .
( امشب اول یلدا یا اول زمستان است نان و پنیر و شیره کدخدا خانه ات نمیرد ) .
بعد از برداشتن محتویات شال به روی پشت بامهای دیگر میروند و گفته های مذکور را تکرار می کنند. بعضی مواقع عده ای از صاحب خانه ها برای اینکه با پسر بچه های روی پشت بام شوخی کرده باشند، وقتی بچه ها شال را به پایین می فرستند، صاحب خانه بجای آجیل گندم برشته و میوه و شیرینی مقداری سنگ در شال می گذارند و وقتی بچه ها متوجه این موضوع می شوند همصدا می گویند:
"نون و پنیر و حلوا کیخا هونت لنگ والا"
Non _o_ panir _o_ halva kixa honat leng vala
( نان و پنیر و حلوا کدخدا خانه ات پا در هوا یا بزمین بخورد ) .
"نون و پنیر و شیره کیخا هونت بمیره"Non _o_ panir _o_ sira kixa honat bamira
( نان و پنیر و شیره کدخدا خانه ات بمیرد ) .
در این هنگام کسانی که در خانه هستند با شنیدن گفته های بچه ها با صدای بلند می خندند و ضمن دلجویی دادن بچه ها مقداری آجیل گندم برشته و میوه و شیرینی به آنها می دهند. باید متذکر شد در آذربایجان رسم کجاوه اندازی و در روستاهای نزدیک به تهران رسم شال اندازی در شب چهار شنبه سوری یک سمبول بوده و این رسم در دوران ابوریحان بیرونی نیز مرسوم بوده. یکی دیگر از رسوم دیرینه مردم این دیار در شب اول قاره سنت قاشق زنی است. دراین آیین نیز افراد با پوشاندن سر و صورت خود به درب منازل رفته و با به صدا در آوردن قاشق صاحب خانه را از حضور خود آگاه می کنند. در این هنگام صاحب خانه نیز به میمنت این شب مقداری از تنقلات و شیرینی خانگی را در ظرف آنان می ریزد.
از دیگر رسوم قوم لر در این شب به جای آوردن رسم قربانی است و هر خانواده ای با توجه به وضعیت اقتصادی اش سعی می کند حیوانی راسرببرد و گوشتش را کباب کند. این حیوان اغلب گوسفندی است که از ۶ ـ ۵ ماه پیش نشان شده و نزد عشایر به امانت گذارده اندتا پروار شود. گاهی هم اگر خانوده ای از نظر اقتصادی و معیشت تنگ دست باشد، بوقلمون یامرغ و خروس سر می برد. دراین شب ، بزرگ خانواده از همه دعوت می کند تا شام را در کنار هم صرف کنند.
در این شب برای بچه هایی که نزد خانواده های خود نشسته اند پرسشهایی در مورد فصلها پیش می آید که بزرگتران با خوشرویی در مورد فصلها توضیحاتی می دهند، بخصوص فصلی که آغاز شده و ارمغانی از برف و باران و سرما به همراه دارد و معمولا افسانه "امیل" ami و "ممیل"mamil را برای بچه ها می گویند.
که این دو نامهای دو برادر زمستانی "چله گپه" cella gapa ( چله بزرگ _ چهل روز اول زمستان ) و "چله کوشکه" cella koska ( چله کوچک _ چهل روز بعد از زمستان ) می باشند که اولی یعنی "چله بزرگ" از اول دیماه الی یازدهم بهمن ماه و دومی یعنی "چله کوچک" از یازدهم بهمن ماه الی اول اسفند ماه ادامه دارد و افسانه این دو برادر از این قرار است که:
"امیل" "amil و "ممیل" mamil دو برادر زمستانی هستند و دو نفس دارند. "امیل" که برادر بزرگتر است دارای نفس "دزد" می باشد که آن در روز چهل و پنجم زمستان در اثر سرمای زیاد مشخص می گردد و "ممیل" برادر کوچکتر دارای نفس "آشکار" می باشد و آن در روز پنجاه و پنج زمستان که هوا کمی بهتر می شود مشخص میگردد.
چهل روز که از زمستان می گذرد "امیل" ( چله بزرگ ) به کوه می رود و زیر سنگ سیاه و بزرگی می نشیند. در این موقع سنگ سیاه بر روی او می افتد و "امیل" قادر به بلند کردن سنگ و بیرون کشیدن خودش نیست. پس همانطور زیر سنگ می ماند.
پس از سپری شدن پنجاه روز از زمستان "ممیل" ( چله کوچک ) بفکر برادرش می افتد و پیش خود می گوید نکند در کوه برای برادرم "امیل" اتفاقی افتاده باشد؟ از این رو برای پیدا کردن برادر خود به کوه می رود.
در این زمان است که مردم می گویند: هوا خیلی سرد شده و اکنون درست در وسط "ششله ششله" sasela_ sasela هستیم. یعنی تلاقی بین شش روز بعد از رفتن "ممیل" به دنبال برادرش که این دوازده روز هوا بسیار سرد می شود و آن از روز چهارم تا شانزدهم بهمن ماه می باشد.
خلاصه "ممیل" بعد از جستجوی فراوان برادرش "امیل" را در حالیکه تخته سنگی بر رویش افتاده پیدا می کند. خود را به کنار او می رساند و هر کاری می کند نمی تواند تخته سنگ را جابجا نماید تا برادرش را نجات دهد.
از آنجا که "امیل" دارای قدرت سرمای زیادی است، "ممیل" این قدرت را حس می کند. از این رو به برادرش "امیل" میگوید: اگر من جای تو بودم کاری می کردم .

زبان و گویش در لرستان
زبان مهم ترین وسیلهٔ ارتباط اجتماعی انسان ها، عامل مهم انتقال فرهنگ و یکی از مرزهایی است که در درون آن، یک هویت گروهی شکل می گیرد. هم چنین زبان، بارزترین ویژگی هویّت قومی و فرهنگی در میان جوامع انسانی است. هر زبان دارای گویش های مختلف است و هر گویش نیز می تواند دارای لهجه های گوناگون باشد. البته این تقسیم بندی ها گاه از حوزهٔ جغرافیایی فراتر می رود و تا حد یک فرهنگ و قوم گسترش می یابد.
لرستان را از نظر گویش به چهار منطقهٔ مجزّا می توان تقسیم کرد:
الف ) منطقۀ لر نشین: شامل خرم آباد، پاپی، ویسیان، پلدختر، بالا گریوه، منطقهٔ سگوند، گریت، زاغه، رازان، چگنی و مناطقی از کوهدشت.
ب ) منطقۀ لک نشین: شامل چغلوندی، الشتر، نورآباد، سر طرهان، قسمتی از کوهدشت و بخشی از دشت سیلاخور.
ج ) منطقۀ بختیاری: شامل الیگودرز، شول آباد، بَزنوید، ززو ماهرو، بخش هایی از دورود و ازنا.
د ) منطقۀ بروجردی نشین: شامل بروجرد، اشترینان، قسمت هایی از دشت سیلاخور و قسمت هایی از دورود و ازنا. انبوهی از واژه هایی که در فرهنگ لری موجوداست، چنان غنی و پر مفهوم اند که برای برگردان آ نها به زبان فارسی، باید آ نها را تعریف کرد؛ زیرا معادل این واژه ها در زبان فارسی وجود ندارد.
ضرب المثل ها
ضرب المثل ها، کنایه ها و اصطلاحات علاوه بر ساختار واژگانی و ریشهٔ آ نها، به نوعی نشان دهندهٔ فرهنگ یک قوم اند؛ بدین مفهوم که با تجزیه و تحلیل آ نها ( در هر زمانی ) می توان فرهنگ و تفکر آن قوم را ( در برهه ) بررسی کرد. ضرب المثل ها گذشته های دور را با امروز پیوند می دهند و کارکرد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارند.
گویش های گوناگون، بر اساس قومیت هایی که بدان ها تکلم می کنند، با توجه به موقعیت فرهنگی، جغرافیایی، اجتماعی و طبیعی شان، ضرب المثل های خاص خود را دارند، که براساس پیش زمینه ها، داستان ها، موقعیت ها و اتّفاقات خاص پدید آمده اند، به گونه ای که اگر پیش زمینهٔ بعضی از ضرب المثل ها درست تشخیص داده نشود، نمی توان به عمق و کنه معنای واقعی آنها دست یافت.
آهَی گُلَی آسونه، دینگِلی دینگوِس سخته
اَر اِخوی بینی زِنِ پَرچَلِه یا نه، بِه گوزَکِس سَیل کُن
اَفتَو زَی هَمُچو کِه دِلِ دُز اِخواست
اَلسِ کار پدره، که مادر رهگذره
باد اَوُرد، خدا داد به هوشه چین
بِجور جاتِه بِنِه پاتِه
بَختُم، بَختِه دامِه، کَوشا کُهنِه دام بِه پامِه
بِد اَر تَهلِه، سایِس شیرینه
پیا که مال نداره، وا نشینه به سآ بَردِ گپ
تاپو گِلی
تَش بِ دی
تیلی که تخم ناد، هُمدا داسِه
سوگ و سوگواری
مراسم سوگ و سوگواری را در استان پُرس یا چَمر می نامند. واژهٔ پرس ریشهٔ اوستایی دارد؛ زیرا زرتشتیان ایران مراسم سوگ را پُرسه می گویند. مردم استان در مراحل مختلف سوگواری خویشاوندان، همسایگان و آشنایان، شرکت و حضور فعّالانه داشته و دارند. این مشارکت دارای کارکرد روانی و اجتماعی است. دلجویی و احساس همدردی با بازماندگان موجب کاهش رنج و مصیبت آنان می گردد. از طرفی نیز موجب همبستگی و یکپارچگی هر چه بیشتر واحدهای اجتماع محلی می شود و دارای کارکرد اقتصادی نیز است؛ چرا که افراد با کمک های مالی خود نقدی و غیر نقدی، به بازماندگان کمک می کنند تا به روال عادی زندگی برگردند.
آیین های نوروزی
چند جشن باستانی در لرستان برگزار می شود که یکی از آ نها جشن نوروز است. از نخستین روز های اسفند مردم آماده برگزاری نوروز می شوند. خانه تکانی، سفید کاری و رنگ آمیزی خانه، شست وشوی فرش و وسایل زندگی و تهیهٔ لباس نو حرکت پر شوری است که رسیدن نوروز را نوید می دهد. برخی از آیین های نوروزی در لرستان عبارتند از: سبزهٔ نوروزی، جمعهٔ آخر سال، اَلَفه، برات، چهار شنبه سوری، سفرهٔ هفت سین، دید و بازدید نوروزی، نوعید و سیزده به در.
شب یلدا ( شُو چِله )
مردم لرستان هرسال طولانی ترین شب سال را با آداب و رسوم ویژه ای سپری می کنند. بعضی از غذا های مخصوص مردم در این شب کباب بوقلمون و گوسفند، سبزی پلو با ماهی و خورش سبزی است. آجیل مخصوص این شب، � گَنم شیر � می باشد. ترکیب آن، گندمی است که قبلا در شیر خیسانده، زردچوبه و نمک به آن اضافه شده، روی تابه برشته و با مغز گردو، پسته، کنجد، شاه دانه و کشمش مخلوط شده است. مردم در این شب در خانهٔ بزرگان جمع می شوند و به خواندن دیوان حافظ و تفأل به آن، خواندن فال � چِل سِرو � و شاهنامه می پردازند. شاهنامه خوانی از رسوم قدیمی است که علاوه بر شب یلدا در تمام طول سال اجرا می شود. مهم ترین کارکردهای اجتماعی شاهنامه خوانی عبارت اند از: سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت، ایجاد همبستگی ملی، انتقال فرهنگ ملی، برانگیختن احساسات رزمی و همچنین روحیهٔ شعر و شاعری، تأثیر مهم آن در گسترش روحیهٔ پهلوانی و جوان مردی و گسترش زبان فارسی است.
دین و مذهب
بر اساس بررسی های انجام شده، لرستان یکی از کهن دیارانی است که در بستر تاریخ، مردمانش باورهای آیینی متفاوتی داشته اند. پژوهش گران عقیده دارند که نوعی تداوم و پیوستگی دینی و اعتقادی در میان ساکنان لرستان در طول تاریخ وجود دارد، که این امر، بسیار مهم و در خور توجّه است. مردم لرستان قبل از ورود اسلام به ایران به دین زرتشتی گرایش داشتند و با ورود اسلام، دین اسلام و مذهب تشیع را پذیرفتند. مذهب مردم لرستان شیعه دوازده امامی است.
نان و انواع آن در لرستان
گوناگونی، انگیزه و شیوه های پخت و مصرف نان در لرستان از گذشته های دور معمول بوده که به تدریج تهیهٔ برخی از آ نها فراموش شده است. در این جا گزارش کوتاهی دربارهٔ انواع آن می آوریم.
نوع نان شرایط و شیوۀ پخت
فَتیره
نانی است که در مواقع ضروری و فوری پخته می شود. خمیر این نان از آرد گندم است و بدون مایهٔ خمیر درست می شود .
کَلگ
نانی است که از بلوط فراهم می شود. در گذشته در بعضی از مناطق به دلیل نداشتن گندم، جو و ذرت و فقر مادی، از این نان استفاده می کردند. خاصیت این نان سیری دراز مدت و مقوی بودن آن است.
نان توه ای ( ساجی )
خمیر آن از آرد گندم است و با مایهٔ خمیر درست می شود. پس از آماده شدن خمیر، به وسیلهٔ تووه دو رویه نان را می پزند و سپس برای خشک کردن یا بیشتر پختن، جلوی شعله یا � ورتوه � قرار می دهند . این نوع نان دارای سبوس نرم است و امروزه در مناطق روستایی پخته می شود. گر چه بیشتر نان ها با تووه یا ساج درست می شوند، اما این نان به این نام مشهور است.
نان جو
خمیر آن از آرد جو تهیه می شود، پختن آن تابه ای است و سبوس آن کمی بیشتر است.
گردَه
از آرد گندم و بدون مایه خمیر تهیه می شود و اغلب در آسیاب ها و یا برای توشهٔ سفر پخته می شود. خمیر گرده سفت است و مقداری پیاز نیز به آن اضافه می کنند. قطر گرده معمولا ۷ تا ۸ سانتی متر است و بر گردهٔ مسافرتی، زردچوبه، زیره و رازیانه هم اضافه می کنند.
قُرصَه
نانی است که از ذرت درست می شود. خمیر آن بدون مایه است و معمولاً با کره خورده می شود.
چِزنَک
از آرد گندم خمیری بدون مایه و شل تر از خمیر معمولی درست می شود که به آن زیره، رازیانه و زردچوبه هم اضافه می شود، چزنک را گرم تکه تکه می کنند و در داخل ظرفی می ریزند و روی آن روغن حیوانی، عسل یا شیره انگور اضافه کرده، می خورند.
نان تیری
این نان در آیین سوگ مردگان پخته می شود و خمیر آن از آرد گندم است و وجه تسمیهٔ آن این بود که چونه های خمیر، به وسیلهٔ چوبی به نام � تیر � پهن نازک می شد و سپس آن را روی تووه یا ساج می انداختند تا پخته شود.
بُرساق
نانی است که خمیر آن از آرد گندم و شیر با اضافه کردن زردچوبه، زیره و رازیانه درست می شود و خمیر آن سفت تر از خمیر معمولی است، خمیر را به شکل و اندازه تخم مرغ در می آورند و در روغن حیوانی سرخ می کنند.
کلوا
خمیر آن شبیه به برساق است. ولی به هنگام پختن خمیر آن را به صورت قرص های گرد، پهن می کنند و یا در تنور می پزند و یا به گودی ساج می چسبانند و بر روی آتش گل انداخته بدون شعله می گذارند تا پخته شود.
کاک
نانی است که خمیر آن با شربت شکر، آرد گندم و کمی گلاب و بدون مایهٔ خمیر درست می شود.
موسیقی
موسیقی پدیده ای جهان شمول است، به طوری که هیچ قوم و جامعه ای بدون موسیقی وجود ندارد. بدون تردید موسیقی جزیی از فرهنگ هر جامعه را تشکیل می دهد. و از این رو می توان گفت؛ این پدیده همانند زبان و دیگر عناصر فرهنگی جزیی جداناپذیر از زندگی انسان به شمار می آید. موسیقی با توجه به ابعاد آن، یعنی موسیقی آوازی و سازی چون تار و پود در زندگی مردم تنیده شده است. نوای موسیقی و نغمه های شاد در جشن عروسی، نوای تنبور در مراسم دینی، نوحه خوانی در مراسم تاسوعا و عاشورا، سرودن لالایی توسط مادران، مویه سرایی هنگام مرگ عزیزان، همه حاکی از نقش موسیقی در ابعاد گوناگون زندگی مردم لرستان است. موسیقی لرستان از سرچشمه های موسیقی ردیف و ردیف نوازی است که بخش مهم آن از طریق کمانچه و کمانچه نوازی محلی بر موسیقی رسمی ایران نیز تأثیر گذاشته است. موسیقی محلی لرستان چندان ناشناخته نیست؛ ولی برخلاف بسیاری از موسیقی های نواحی دیگر ایران، از حیث مقامات محدود است و معمولاًَ در دستگاه ماهور اجرا می شود. موسیقی لری از لحاظ اجرایی ظریف و پیچیده است، غنای مفهومی والایی داشته و معمولا جنبه سلحشوری و حماسی دارد.
موسیقی لرستان از نظر محتوایی و موضوعی به هفت نوع تقسیم می شود که عبارت اند از:
موسیقی و ترانه های حماسی و رزمی؛ که بیانگر ارزش های حماسی و رزمی اند ( دایه دایه، کرمی ) و یا مقام های موسیقی بدون کلامی که در رزم گاه و مسابقه به کار می رفته است.
موسیقی و ترانه های سوگواری؛ بیشتر جنبه آیینی داشته و در مراسم عزاداری از روزگار کهن تا کنون کاربرد فراوانی داشته است. ( چمرونه پاکتلی و . . . )
موسیقی و ترانه های فصول؛ که مناسب فصول مختلف سال بوده است.
موسیقی و ترانه های کار؛ به منظور سهولت و تسریع در کار به صورت فردی و دسته جمعی خوانده می شد. مثل ترانه های گل درو، هوله، مشک زنی و . . .
موسیقی و ترانه های عاشقانه؛ در وصال یا فراق معشوق ( الیسونه ساری خانی و . . . )
موسیقی و ترانه های طنز؛ اغلب به صورت فی البداهه و در قالب هجو شخص یا موضوع یا مکانی سروده می شده.
موسیقی و سروده های مذهبی؛ جنبهٔ عرفانی و اعتقادی داشته و در مراسم مذهبی استفاده می شده است.
پوشش سنتی مردم لرستان
پوشش سنتی مُعرّف کار، اندیشه، سلیقه، محیط و زندگی مردم است. یکی از جلوه های بارز فرهنگ مادی در میان مردم لرستان پوشش سنتی با وقار متناسب با آب و هوای استان است که تنوع رنگ ها از مهم ترین ویژگی های آن می باشد.
پوشش مردان
۱ شال، پارچهٔ بلند سفیدی از جنس چلوار است که به دور کمر می پیچند.
۲ ستره، قبایی مخصوص است.
۳ کلاه نمدی
۴ کَپنَک یا فرجی، یک نوع قبای پشمی محکم است.
۵ گیوه، روی آن بافته شده از نخ تابیده و زیر آن لاستیک ضخیم و محکم است و بعضی مواقع از چرم هم استفاده می کرده اند. نوع خاصی از آن به آژیه معروف است.
در مناطق شرقی استان یک نوع قبا که معروف به � چوخا � است، می پوشند، که لباسی زیبا و موقر است. شلوار سنتی این مناطق مانند بختیاری ها ست اما کلاه نمدی آنان با سایر مناطق استان فرق دارد.
پوشش زنان
۱ پیراهن آزاد و بلند بدون یقه ۲ کلنجه؛ جلیقهٔ یراق دوزی شده که در بسیاری از موارد آن را سکه دوزی و تزیین می کرده اند ۳ تره؛ پارچهٔ ابریشمین مخصوص که به سر می بندند. نوع خاصی از آن با نام � گُل ونی � معروف است. ۴ کفش؛ زنان معمولا مثل مردان از گیوه یا آژیه استفاده می کرده اند.
سرگرمی ها و بازی های محلی
بازی های محلی، مجموعه ای از باورهای فرهنگی یک قوم را در دل خود به امانت دارد. احیای این بازی ها علاوه بر سرگرمی سالم و بدون هزینه، احیای رفتارهای دسته جمعی و تمرین زندگی جمعی است. نزدیک به صد نوع بازی ورزشی سنتی در محدودهٔ وسیعی از استان در بین مردم وجود دارد و موجب تهذیب نفس، ایجاد روحیهٔ سالم و پر نشاط، ایجاد صمیمیت، همبستگی، و خلق و خوی دلاوری و پهلوانی در منطقه شده است. بعضی از این بازی ها عبارت اند از: دال پلو، کلاورونکی، کمربند بازی، قلاپر، دادا گُسنمه، گرگ
بازی، قاوو، چال پشکلی، دارو دارو، قاچو، تنور، ققاچ و . . . .
صنایع دستی لرستان
صنایع دستی به آن دسته از صنایع اطلاق می شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فراورده های آن با دست انجام می گیرد و در چارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی، ذوق و هنر انسان های هر منطقه، با توجه به میراث های قومی آن ساخته و پرداخته می شود. قسمت قابل ملاحظه ای از صنایع دستی استان از قبیل قالی، انواع گلیم، گبه و زیلو، هنری کاربردی است که بیش تر توسط زنان و در مناطق روستایی و عشایری تولید می شود. مهم ترین صنایع دستی استان عبارت اند از:
۱ بافته های داری؛ قالی، گبه، گلیم
۲ دست بافته های دستگاهی؛ جاجیم، ماشته، انواع پارچه
۳ هنرهای فلزی؛ ورشو سازی، قلم زنی، مسگری، قفل سازی، جواهر سازی
۴ هنرهای مرتبط با چوب؛ خراطی، مشبک کاری، درودگری، سازهای سنتی، معرق کاری
۵ هنرهای مرتبط با سنگ؛ حجاری سنگ، حکاکی روی سنگ
۶ نمد مالی
۷ آبگینه
ورشوسازی: ورشوکاری که به دو صورت قل م زنی و حکاکی انجام می شود، یکی از صنایع دستی شهر بروجرد است که با استفاده از قلم و چکش خطوط و نقش های گوناگونی روی ورشو ثبت و حک می شود. سماور، گلاب پاش، ظروف غذاخوری، سینی و قوری از جمله مهم ترین آثار ورشویی می باشند، که توسط هنرمندان این دیار ساخته می شوند.
گلیم بافی: گلیم بافی از جمله دست بافته هایی است، که با استفاده از پشم های رنگارنگ به صورت تخت و بدون پُرز و اغلب به صورت زیرانداز تولید می شود. نقش های مورد استفاده در بافت گلیم با الهام از فرهنگ، اعتقادات و باورها و محیط پیرامون بافنده ( طبیعت و زیبایی های آن ) ، به صورت ذهنی و به علت تکنیک بافت به شکل هندسی بافته می شود.