لبنان فی عهد الامراء الشهابیین

[ویکی نور] لبنان فی عهد الأمراء الشهابیین اثر حیدر امیر شهابی (م 1251ق) جزء دوم و سوم از کتاب غرر الحسان فی اخبار ابناء الزمان است که در آن نویسنده به تاریخ نگاری وقایع زمان خود پرداخته است. کتاب حاضر در سه جلد بوده و به زبان عربی با تحقیق و اضافات دکتر أسد رستم و دکتر فؤاد افرام البستانی منتشر شده است.
کتاب حاضر گزارشی از اتفاقات و وقایع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و همچنین حوادث طبیعی است که در سرزمین لبنان به وقوع پیوسته است. در این کتاب، نویسنده بخش اول را به تاریخ اسلام و مسائلی که در آغاز دعوت رسول گرامی اسلام(ص) اتفاق افتاده اختصاص داده است. سپس حوادث گوناگون سرزمین لبنان، سوریه، فلسطین، خاورمیانه و برخی کشورهای اروپایی را در بخشهای دیگر کتاب تا سال 1835م - که چند سال قبل از وفات خود می باشد- ادامه داده است.
روش نویسنده در این کتاب نیز همچون سایر کتابهای تاریخ اسلام است، که در ابتدا حوادث سال اول هجرت و اتفاقات صدر اسلام و قرنهای اول هجری را ذکر می نماید تا اینکه به نیمه نخست قرن سیزدهم می رسد. علاوه بر این، کتاب به سه بخش نیز تقسیم بندی می شود، که نویسنده بخش نخست را تا سال 1108ق (1696م)، و بخش دوم را تا حوادث سال 1234ق (1818م)، و بخش سوم و پایانی کتاب را تا حوادث آخر سال 1251ق (1835م) اختصاص می دهد.
همچنین منابع نویسنده در بخش اول، کتابهایی همچون: تاریخ طبری، تاریخ مسعودی، تاریخ ابن العبری، تاریخ ابن الحریری، تاریخ ابن سباط، تاریخ گولیلموس، تاریخ بارونیوس، تاریخ صالح بن یحیی و تاریخ صفدی بوده است.
وی برای نوشتن دو بخش دیگر کتاب، از منابع مختلف دیگری همچون: یادداشت های روزانه شخصی خود، فرمانهای رسمی و حکومتی و گزارشهای ادارات گوناگون دولتی بهره برده است. افزون بر آن نویسنده از یادداشت ها و تاریخ نگاری های افرادی خارج از دستگاه حکومتی لبنان که در فن تاریخ نویسی دارای مهارت کافی بوده است نیز بهره برده است، که از آن جمله می توان به افرادی هچمون: کشیش حنایا منیر، کشیش روفائیل کرامة، کشیش قسطنطین طرابلسی، کشیش نقولا الترک، کشیش یوسف العورا، نویسنده تاریخ الجزار، نویسنده تاریخ جبرتی و تاریخ ابراهیم العورا فی اخبار سلیمان پاشا و عبدالله پاشا اشاره نمود، که هریک از این منابع، در حد خود از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد.

[ویکی فقه] لبنان فی عهد الامراء الشهابیین (کتاب). «لبنان فی عهد الامراء الشهابیین» اثر حیدر امیر شهابی (م ۱۲۵۱ ق) جزء دوم و سوم از کتاب غرر الحسان فی اخبار ابناء الزمان است که در آن نویسنده به تاریخ نگاری وقایع زمان خود پرداخته است. کتاب حاضر در سه جلد بوده و به زبان عربی با تحقیق و اضافات دکتر اسد رستم و دکتر فؤاد افرام البستانی منتشر شده است.
کتاب حاضر گزارشی از اتفاقات و وقایع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و همچنین حوادث طبیعی است که در سرزمین لبنان به وقوع پیوسته است. در این کتاب، نویسنده بخش اول را به تاریخ اسلام و مسائلی که در آغاز دعوت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم اتفاق افتاده اختصاص داده است. سپس حوادث گوناگون سرزمین لبنان، سوریه، فلسطین، خاورمیانه و برخی کشورهای اروپایی را در بخشهای دیگر کتاب تا سال ۱۸۳۵ م- که چند سال قبل از وفات خود می باشد- ادامه داده است. روش نویسنده در این کتاب نیز همچون سایر کتابهای تاریخ اسلام است، که در ابتدا حوادث سال اول هجرت و اتفاقات صدر اسلام و قرنهای اول هجری را ذکر می نماید تا اینکه به نیمه نخست قرن سیزدهم می رسد. علاوه بر این، کتاب به سه بخش نیز تقسیم بندی می شود، که نویسنده بخش نخست را تا سال ۱۱۰۸ ق (۱۶۹۶ م)، و بخش دوم را تا حوادث سال ۱۲۳۴ ق (۱۸۱۸ م)، و بخش سوم و پایانی کتاب را تا حوادث آخر سال ۱۲۵۱ ق (۱۸۳۵ م) اختصاص می دهد. همچنین منابع نویسنده در بخش اول، کتابهایی همچون: تاریخ طبری، تاریخ مسعودی، تاریخ ابن العبری، تاریخ ابن الحریری، تاریخ ابن سباط، تاریخ گولیلموس، تاریخ بارونیوس، تاریخ صالح بن یحیی و تاریخ صفدی بوده است. وی برای نوشتن دو بخش دیگر کتاب، از منابع مختلف دیگری همچون: یادداشت های روزانه شخصی خود، فرمانهای رسمی و حکومتی و گزارشهای ادارات گوناگون دولتی بهره برده است. افزون بر آن نویسنده از یادداشت ها و تاریخ نگاری های افرادی خارج از دستگاه حکومتی لبنان که در فن تاریخ نویسی دارای مهارت کافی بوده است نیز بهره برده است، که از آن جمله می توان به افرادی هچمون: کشیش حنایا منیر، کشیش روفائیل کرامة، کشیش قسطنطین طرابلسی، کشیش نقولا الترک، کشیش یوسف العورا، نویسنده تاریخ الجزار، نویسنده تاریخ جبرتی و تاریخ ابراهیم العورا فی اخبار سلیمان پاشا و عبدالله پاشا اشاره نمود، که هریک از این منابع، در حد خود از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد. آنچه که از مطالعه نسخه های خطی کتاب به دست آمده این است که در پاره ای از اوقات خود نویسنده دست به تالیف می برده است، و در سایر مواقع، مطالب را برای نسخه نویسان املا می نمود. و به همین علت است که در جای جای کتاب، غلطهای املایی فراوانی به چشم می خورد. علاوه بر آن، کتاب حاضر در نقل وقایع تاریخی از دقت فراوانی برخوردار نیست؛ به این سبب که مؤلف خود، مراجعه و تصحیح دوباره ای به دست نوشته های کتاب نداشته و از این رو خواننده، در برخی از فصلها، با عدم تطابق کتاب با وقایع تاریخی و زمان آنها برخورد می نماید. برای نمونه می توان به جنگی که میان اسعد پاشا و الامیر ملحم صورت گرفته اشاره نمود، که در این کتاب، تاریخ این جنگ را هم سال ۱۱۵۷ ق (۱۷۹۴ م) و هم سال ۱۱۶۸ ق (۱۷۵۴ م) نگاشته اند. و همچنین تاریخ به قتل رسیدن احمد زرو تاجر را سال ۱۲۱۸ ق (۱۸۰۳ م) را ذکر کرده اند، در حالی که تاریخ دقیق آن، سال ۱۲۱۶ ق (۱۸۰۱ م) است. اما با این وجود، کتاب حاضر از مفصل ترین کتابهای تاریخ معاصر لبنان است و بخشی از آن نیز در زمان وقوع حوادث گوناگون سیاسی و اجتماعی به رشته تحریر درآمده است، و علاوه بر آن بسیاری از گزارشهای تاریخی به ثبت رسیده در این کتاب، بوسیله افراد و صاحب منصبان حکومتی که از نزدیک شاهد و ناظر اتفاقات بوده اند صورت گرفته است. از این رو، موارد فوق را می توان نقاط قوت کتاب برشمرد. نکته ای که باید به آن اشاره نمود آن است که مصحح، بخش اول کتاب که دربردارنده تاریخ صدر اسلام است را چاپ ننموده است. و اینگونه دلیل آورده که: این بخش در سایر کتابهای تاریخی، به تفصیل در مورد آن سخن به میان آمده است. از این رو، فقط دو بخش پایانی این کتاب که از ایجاد و شروع حکومت سلسله شهابیین (۱۱۰۹ ق) در لبنان آغاز می شود را انتشار داده و در دسترس عموم قرار داده است.
گزارش محتوا
فهارس اسامی اشخاص، قبائل و شعوب، اماکن و بلدان، و سال های هجری و مقابل آن در انتهای جلد سوم کتاب ذکر شده است. محققین کتاب در پاورقی های اندک کتاب بیشتر به اختلاف نسخ پرداخته اند.
منبع
...