لباب الالباب

لُباب الاَلباب ( تألیف شده در حدود ۶۱۸ قمری ) نام نخستین کتاب زندگی نامه تألیفی به زبان فارسی است. این کتاب نوشته محمد عوفی است. در این کتاب زندگی نامه سخنوران ایرانی آورده شده و پیشرو این سبک در ادبیات فارسی است.
این کتاب به شرح حال شاعران نامدار ایرانی و نقد آثار آنان می پردازد. نقدهای این کتاب اغلب مبهم است و همه نویسندگان و شاعران ایرانی را تحسین می کند.
لباب الالباب به دو جلد قابل بخش است. جلد نخست دربارهٔ بلندپایگان سخنور و جلد دوم زندگی نامه تمام سخنورانی که عوفی توانسته است از دوره طاهریان تا زمان خوارزمشاهیان آثاری از آنها بیابد.
اسلوب انشاء آن بر سیاق کتاب های عربی یتیمةالدهر ثعالبی و دمیةالقصر باخَرزی و آهنگین و پرآرایه نوشته شده است.
عوفی این کتاب را پس از نقل مکان به هندوستان در آنجا و به نام یکی از وزیران هند نوشت. این کتاب همچنان مورد توجه تذکره نویسان بوده و تذکره مجمع الفصحاء نیز بر پایه آن تألیف گردیده است.
• این کتاب از روی چاپ ادوارد براون با مقدمه و تعلیقات محمد قزوینی و سعید نفیسی و ترجمهٔ دیباچهٔ انگلیسی به فارسی توسط محمد عباسی در انتشارات فخر رازی در ۱۳۶۱ چاپ گردیده است.
• این کتاب با تصحیح عزیزالله علیزاده توسط انتشارات فردوس تهران در سال ۱۳۹۱ در ۵۲۰ صفحه همراه با نمایه ( شامل فهرستی از موضوع ها و واژه های مهم، اساسی، نام ها ) بازنشر شده است.

لُباب الاَلباب
تذکره ای کهن به فارسی، درشرح حال ۱۶۹ تن از شاعران، ادیبان، پادشاهان، وزیران، و امرای فارسی گوی و نمونۀ اشعار آنان از آغاز تا زمان تألیف، یعنی ۶۱۸ق، نوشتۀ سدیدالدین محمد عوفی. این تذکره، که از کهن ترین و جامع ترین نمونه های تذکره نویسی است، در هند تألیف یافته و به عین الملک فخرالدین حسین، وزیر ناصرالدین قباچه ( ـ۶۲۵ق)، تقدیم شده است. مؤلف کتاب را در دوازده باب تدوین کرده است. در این اثر از شاعرانی یاد رفته که احوال و آثار آنان با یورش مغولان یا دیگر وقایع ازدست رفته است. اگرچه مؤلف در فن تاریخ ادبیات نویسی و ثبت تاریخ ها بی دقت است و از شاعران و بزرگان اطلاعاتی سودمند به دست نمی دهد و بیشتر به عبارت پردازی پرداخته است، اما اگر این تذکره نبود، از احوال بسیاری از شاعران ایرانی قرون نخستین هجری بی خبر بودیم. از این رو، این کتاب، ازنظر تاریخی و ادبی، کتابی ارزنده است. نثر مصنوع و دقت و ذوق عوفی در این کتاب، منبع و الگویی برای تذکره نویسان پس از وی بوده است. این تذکره کهن ترین تذکرۀ بازماندۀ فارس است. لباب الالباب نخستین بار به همت ادوارد براون در ۲ جلد به چاپ رسیده است (لیدن، ۱۹۰۶ـ۱۹۰۳).