لایه بندی مورب

در زمین شناسی لایه بندی مُوَرَب ( cross - bedding ) با لایه بندی چلیپایی به نوعی ساختار لایه ای گفته می شود که حاصل از نهشته شدن لایه های مورب بر روی سطح شیب دار باشد. لایه بندی مورب یک نوع چینه بندی با مقیاس کوچکتر است که غالباً ضخامت آن ها کم است و نسبت به طبقه بندی اصلی به حالت متقاطع قرار گرفته اند. به آن چینه بندی چلیپایی ( cross stratification ) هم گفته می شود.
لایه بندی مورب نتیجه محیط ویژه ای از رسوب گذاری است و نه تغییر شکل هندسی سنگ بر اثر تنش یا همان دگرشکلی. لایه بندی مورب در سنگ هایی مانند کنگلومرا، ماسه سنگ، سنگ های رسی و به ندرت در سنگ آهک مشاهده می شود. لایه بندی مورب، غالباً در رودخانه ها و به خصوص در رسوبات دلتایی و رسوبات کنار رودخانه دیده می شود. هنگام ورود رودخانه به آب ساکن، ذرات سنگین آن، به طور ناگهانی سقوط کرده و لایه بندی چلیپایی را به وجود می آورند. چینه بندی متقاطع در لایه ای رسوبات بادی نیز به وجود می آید. زیرا هنگام حرکت تلماسه ها ( تپه های ماسه ای ) ، ماسه های ریز از بالای تپه سرازیر شده و طبقات متقاطع را به وجود می آورد.
لایه بندی مورب فراوان ترین و معمول ترین نوع ساختمان های رسوبی در طبیعت است. ضخامت لایه بندی مورب ممکن است از چند میلی متر تا ده ها متر تغییر کند. بر پایه ویژگی های سطوحی که یک سری لایه بندی مورب را احاطه می کند دو نوع طبقه بندی مورب تشخیص داده شده است: ۱ـ طبقه بندی مورب مسطح ۲ـ طبقه بندی مورب عدسی شکل یا تراف.
به طور کلی لایه بندی مورب بیشتر در رسوبات سیلتی و ماسه ایی تشکیل می شود ولی ممکن است در رسوبات دانه درشت گراولی نیز دیده شود. لایه بندی مورب در اثر حرکت ذرات به توسط جریان آب یا باد در محیط های رسوبی مختلف ( رودخانه ای، دلتایی، بادی، دریایی و غیره ) و رسوب گذاری آن ها در قسمت پشتی موج نقش ripple mark، خاکریزها، امواج ماسه ای، سدها یا در روی مخروط ها و دلتاهای کوچک تشکیل می گردند. بنابراین در رسوباتی که توسط جریان های یک جهتی، از قبیل رودخانه، تشکیل شده اند می توان با استفاده از مقدار و جهت شیب لایه بندی مورب به جهت حرکت رسوبات از منشا به حوضه رسوبی پی برد.