لارستان کهن و فرهنگ لارستانی عنوان کتابی است به زبان فارسی از احمد اقتداری، ایران شناس و پژوهشگر تاریخ و جغرافیای مناطق جنوبی ایران. این کتاب در سال ۱۳۷۱ منتشر شده است و نسخه ای است ادغام شده در یک مجلد از دو کتاب اول نویسنده با نام های فرهنگ لارستانی در موضوع زبان شناسی و لارستان کهن در موضوع جغرافیای تاریخی که پیش تر در سال ۱۳۳۴ انتشار یافته بودند. این کتاب را انتشارات جهان معاصر در ۶۰۳ صفحه منتشر کرده است.
... [مشاهده متن کامل]
کتاب لارستان کهن سعی در گردآوری نوشته هایی داشته است که در سده های گذشته دربارهٔ لارستان گزارش داده اند. از آن روست که بیشتر حجم آن را نقل نوشته هایی از کتاب های تاریخی قدیم چون سفرنامهٔ ابن بطوطه و نزهةالقلوب حمدالله مستوفی و نیز آثار شرق شناسان خارجی چون ولادیمیر مینورسکی، تشکیل می دهند. با این حال نوشته هایی دربارهٔ آبادی های آن زمان لارستان و شاعران و نویسندگان قدیم آن منطقه، از جمله مهم ترین بخش هایی است که خود اقتداری آن ها را نگاشته و در کتابش درج کرده است. اقتداری در فرهنگ لارستانی به نشر واژه نامه ای از کلمات لارستانی اقدام کرده است و نکاتی نیز در موضوع دستور این زبان نوشته است. این کتاب در واقع نخستین پژوهشی است که به زبان فارسی در این حوزه انجام شده است. در نسخهٔ ادغام شدهٔ این دو کتاب علاوه بر بازنشر متن کامل آن ها، مقاله های دیگری هم که پس از انتشار آن ها تألیف شده، چاپ شده است که برخی از آن مقاله ها نوشتهٔ شرق شناسان خارجی و برخی دیگر نوشتهٔ خود اقتداری است.
سید صادق سجادی لارستان کهن را یکی از اولین آثاری می داند که می تواند عنوان «تاریخ محلی» به خود بگیرد. از سوی دیگر اما سید محمدکاظم صحبت زاده معتقد است این کتاب دارای دقت تاریخی بالایی نیست و ارجاعات ناقص و عدم ضبط دقیق تلفظ واژگان در این کتاب، موجب دشواری کار پژوهشگران می شود. او ارزش کتاب اقتداری را در پیشگامی آن در طرح موضوع برمی شمرد. در باب فرهنگ لارستانی، ابراهیم پورداوود آن را کتابی مهم برای تحقیقات زبان شناسی دانسته است. محمدباقر وثوقی نیز این کتاب را کامل ترین واژه نامه ای توصیف کرده است که در حوزهٔ زبان لارستانی منتشر شده است. فرهنگ لارستانی مبنای بسیاری از تحقیقات بعدی در این حوزه قرار گرفت و زبان شناسان روسی، آلمانی، فرانسوی و ژاپنی به آن استناد کردند.
نوشتن از تاریخ منطقهٔ فارس در دوران پس از قرن ششم هجری قمری و نگارش فارس نامه توسط ابن بلخی، به صورت نامنظم انجام شده است که شیرازنامه و تاریخ وصاف از آن جمله اند. عبدالرسول خیراندیش کمبود منابع در خصوص گرمسیرات فارس را بیشتر از دیگر نقاط آن دانسته و علت آن را در گرمای شدید و مردمان جنگجو می بیند که باعث شده است آثار و اخبار مردم آن منطقه در منابع تاریخی منعکس نشوند. در دوران ناصرالدین شاه قاجار، تاریخ نویسی فارس دوباره رونق گرفت و به نگارش کتاب هایی توسط محمدجعفر خورموجی، حسن حسینی فسایی و فرصت الدولهٔ شیرازی انجامید. این کار در قرن معاصر باز هم گسترش یافت و زمینه های آن متنوع تر شد. ایرج افشار تاریخ نویسانی که در این دوره به منطقهٔ فارس پرداخته اند را به سه نسل تقسیم می کند و محمدعلی خان سدیدالسلطنه را نخستین کسی می داند که با نگرشی علمی تر، به ثبت وقایع مناطق اطرافش پرداخته است. نسل دوم این تاریخ نویسان کسانی چون احمد فرامرزی، محمدحسین رکن زادهٔ آدمیت و محمدامین خنجی را شامل می شود که آثاری در این زمینه پدیدآورده اند. افشار برای نسل سوم این تاریخ نویسان، نام هایی چون محمد بهمن بیگی، جلال طوفان و علی مراد فراشبندی را برشمرده و احمد اقتداری را از پیشگامان این نسل دانسته است که توانست با نگارش کتاب های فرهنگ لارستانی و لارستان کهن، خود را مطرح کند. اقتداری فرهنگ لارستانی را تحت تأثیر فعالیت های ابراهیم پورداوود نوشته است. پورداوود در آن دوران علاقه مندان را به گردآوری واژه های محلی ترغیب می کرد که نتیجهٔ آن انتشار کتاب های فرهنگ گیلکی توسط منوچهر ستوده، فرهنگ بهدینان توسط جمشیدسروش سروشیان و فرهنگ لارستانی توسط احمد اقتداری بود. در سال های دههٔ سی شمسی نمونه های کمی از بحث دربارهٔ فرهنگ مردم در استان فارس وجود داشت و تلاش اقتداری زمینه ساز نگارش و انتشار آثاری دیگر در زمینه های مختلف فرهنگی فارس، به خصوص با موضوع موسیقی های محلی و فولکلور شد.
... [مشاهده متن کامل]
کتاب لارستان کهن سعی در گردآوری نوشته هایی داشته است که در سده های گذشته دربارهٔ لارستان گزارش داده اند. از آن روست که بیشتر حجم آن را نقل نوشته هایی از کتاب های تاریخی قدیم چون سفرنامهٔ ابن بطوطه و نزهةالقلوب حمدالله مستوفی و نیز آثار شرق شناسان خارجی چون ولادیمیر مینورسکی، تشکیل می دهند. با این حال نوشته هایی دربارهٔ آبادی های آن زمان لارستان و شاعران و نویسندگان قدیم آن منطقه، از جمله مهم ترین بخش هایی است که خود اقتداری آن ها را نگاشته و در کتابش درج کرده است. اقتداری در فرهنگ لارستانی به نشر واژه نامه ای از کلمات لارستانی اقدام کرده است و نکاتی نیز در موضوع دستور این زبان نوشته است. این کتاب در واقع نخستین پژوهشی است که به زبان فارسی در این حوزه انجام شده است. در نسخهٔ ادغام شدهٔ این دو کتاب علاوه بر بازنشر متن کامل آن ها، مقاله های دیگری هم که پس از انتشار آن ها تألیف شده، چاپ شده است که برخی از آن مقاله ها نوشتهٔ شرق شناسان خارجی و برخی دیگر نوشتهٔ خود اقتداری است.
سید صادق سجادی لارستان کهن را یکی از اولین آثاری می داند که می تواند عنوان «تاریخ محلی» به خود بگیرد. از سوی دیگر اما سید محمدکاظم صحبت زاده معتقد است این کتاب دارای دقت تاریخی بالایی نیست و ارجاعات ناقص و عدم ضبط دقیق تلفظ واژگان در این کتاب، موجب دشواری کار پژوهشگران می شود. او ارزش کتاب اقتداری را در پیشگامی آن در طرح موضوع برمی شمرد. در باب فرهنگ لارستانی، ابراهیم پورداوود آن را کتابی مهم برای تحقیقات زبان شناسی دانسته است. محمدباقر وثوقی نیز این کتاب را کامل ترین واژه نامه ای توصیف کرده است که در حوزهٔ زبان لارستانی منتشر شده است. فرهنگ لارستانی مبنای بسیاری از تحقیقات بعدی در این حوزه قرار گرفت و زبان شناسان روسی، آلمانی، فرانسوی و ژاپنی به آن استناد کردند.
نوشتن از تاریخ منطقهٔ فارس در دوران پس از قرن ششم هجری قمری و نگارش فارس نامه توسط ابن بلخی، به صورت نامنظم انجام شده است که شیرازنامه و تاریخ وصاف از آن جمله اند. عبدالرسول خیراندیش کمبود منابع در خصوص گرمسیرات فارس را بیشتر از دیگر نقاط آن دانسته و علت آن را در گرمای شدید و مردمان جنگجو می بیند که باعث شده است آثار و اخبار مردم آن منطقه در منابع تاریخی منعکس نشوند. در دوران ناصرالدین شاه قاجار، تاریخ نویسی فارس دوباره رونق گرفت و به نگارش کتاب هایی توسط محمدجعفر خورموجی، حسن حسینی فسایی و فرصت الدولهٔ شیرازی انجامید. این کار در قرن معاصر باز هم گسترش یافت و زمینه های آن متنوع تر شد. ایرج افشار تاریخ نویسانی که در این دوره به منطقهٔ فارس پرداخته اند را به سه نسل تقسیم می کند و محمدعلی خان سدیدالسلطنه را نخستین کسی می داند که با نگرشی علمی تر، به ثبت وقایع مناطق اطرافش پرداخته است. نسل دوم این تاریخ نویسان کسانی چون احمد فرامرزی، محمدحسین رکن زادهٔ آدمیت و محمدامین خنجی را شامل می شود که آثاری در این زمینه پدیدآورده اند. افشار برای نسل سوم این تاریخ نویسان، نام هایی چون محمد بهمن بیگی، جلال طوفان و علی مراد فراشبندی را برشمرده و احمد اقتداری را از پیشگامان این نسل دانسته است که توانست با نگارش کتاب های فرهنگ لارستانی و لارستان کهن، خود را مطرح کند. اقتداری فرهنگ لارستانی را تحت تأثیر فعالیت های ابراهیم پورداوود نوشته است. پورداوود در آن دوران علاقه مندان را به گردآوری واژه های محلی ترغیب می کرد که نتیجهٔ آن انتشار کتاب های فرهنگ گیلکی توسط منوچهر ستوده، فرهنگ بهدینان توسط جمشیدسروش سروشیان و فرهنگ لارستانی توسط احمد اقتداری بود. در سال های دههٔ سی شمسی نمونه های کمی از بحث دربارهٔ فرهنگ مردم در استان فارس وجود داشت و تلاش اقتداری زمینه ساز نگارش و انتشار آثاری دیگر در زمینه های مختلف فرهنگی فارس، به خصوص با موضوع موسیقی های محلی و فولکلور شد.
