لاتینی، ادبیات (Latin literature)
ادبیات به زبان لاتینی. از کهن ترین دورۀ ادبیات لاتینی، قبل از قرن ۳پ م، که فقط تعدادی سرود و کتیبه از آن بر جای مانده است. لیویوس آندرونیکوس با ترجمۀ اودیسه و نمایش نامه های یونانی به لاتین، (ح ۲۸۴ـ۲۰۴پ م) این ادبیات را متأثر از ادبیات یونانی کرد. نایویوس و اِنیوس، کوشیدند حماسه هایی را با مضامین میهن پرستانه تصنیف کنند؛ نایویوس از وزن بومی «ساتورنی» استفاده کرد، اما انیوس وزن سداسی یونانی را به کار برد. پلاوتوس و تِرِنس، با موفقیت، کمدی یونانی را برای اجرا بر صحنۀ لاتینی تنظیم کردند. آکیوس و پاکوویوس شعر تراژیک را تصنیف کردند. لوکیلیوس (۱۹۰ـ۱۰۳پ م) بنیاد گذار شعر رواقی و کاتوی بزرگ نویسندۀ نخستین آثار منثور مهم در زبان لاتینی بودند.
عصر طلایی (۷۰پ م ـ۱۸م). شکوفایی شعر لاتینی با آثاری چون در ماهیت اشیا، اثر لوکرتیوس، و اشعار غنایی و شورانگیز کاتولوس آغاز شد. خطابه ها، مقاله های فلسفی، و رساله های سیسرون به صورت الگویی برای نثر لاتینی درآمد. یادداشت های سزار دربارۀ جنگ هایش در همین دوره از جمهوری روم شکل گرفت. سایر نویسندگان آثار منثور این دوره عبارت اند از کورنلیوس نپوس، سالوست، و مارکوس ترنتیوس وارو.
عصر اوگوستوس (۴۳پ م ـ۱۸م). این دوره شکوفاترین دوران ادبیات لاتینی، در عصر طلایی، است. در اشعار ویرژیل و هوراس و آثار لیوی، مورخ، که از درباریان اوگوستوس بودند، احساسات شدید میهن پرستانه وجوددارد. ویرژیل مصنف حماسۀ بزرگ لاتینی اِنِئید است و هوراس به غزل و هجو شوروحالی خاص بخشید. شاعران جوان تر این دوره عبارت اند از اووید، که مطالب طنزآمیزی دربارۀ عشق و اسطوره نوشت، تیبولوس و پروپرتیوس، که مرثیه و اشعار جنسی می سرودند. تراژدی نیز مجدداً رواج یافت و افرادی چون آسینیو پولیو (۷۶پ م ـ۵م)، واریوس روفوس ( ۷۴ـ۱۴پ م)، و اوگوستوس به آن می پرداختند.
عصر نقره ای (۱۸ ـ ح ۱۳۰م). دومین دورۀ مهم ادبیات امپراتوری با ظهور نویسندگان دوران حکومت نرون آغاز می شود: سِنِکا، فیلسوف رواقی؛ لوکان، نویسندۀ حماسۀ فارسالیا؛ پرسیوسِ طنز پرداز؛ و پترونیوس رمان نویس. سال های پایانی قرن ۱ و آغاز قرن ۲ افرادی چون تاکیتوس، مورّخ و سالنامه نویس، و یوونال، شاعر طنزپرداز، ظهور کردند؛ سایر نویسندگان این دوره عبارت بودند از مارسیالِ قطعه پرداز و نویسندۀ دایرة المعارف علمی، پلینی مهتر، پلینی کهتر، رساله نویس، کوئینتیلیان، منتقد، سوئتونیوس، مورخ، و استاتیوس، شاعر حماسی. از قرون ۲ تا ۵ م فقط یک نویسندۀ مهم غیرمسیحی ظهور کرد که آپولیوس نام داشت، اما نویسندگان مسیحی توانایی چون ترتولیانوس و سیپریان نیز وجود داشتند، که دنباله رو آرنوبیوس ( ـ۳۲۷م) و لاکتانیتوس ( ـ۳۲۵م) بودند. در قرن ۴، افرادی چون اوسونیوس، کلودیان، و شاعران مسیحی، ازجمله پرودنتیوس و آمبروز قدیس شعر را احیا کردند. دورۀ کلاسیک با تألیف کتاب شهر خدا، به قلم اوگوستین قدیس، و ترجمۀ کتاب مقدس، به قلم جروم قدیس، به پایان رسید و قرون وسطا آغاز شد.
قرون وسطا. در قرون وسطا، لاتینی زبان کلیسا بود و معمولاً برای نوشتن آثاری در زمینه های الهیات، فلسفه، سرگذشت ها، و آثار عالمانه کاربرد داشت. شعر لاتینی، که با قافیه و وزن غیر کلاسیک منطبق شده بود، برای سرودهای مذهبی و نیز تصنیف های غیرمذهبی عالمان، ازجمله کارمینا بورانا استفاده می شد. لهجۀ لاتینی قرون وسطایی به تدریج به زبان های رُمانس ملی و محلی، ازجمله فرانسوی، ایتالیایی، و اسپانیایی تغییر یافت. حتی پس از دوران اصلاحات دینی نیز لاتینی زبان بین المللی عالمان و نویسندگان انگلیسی زبانی چون تامس مور، فرانسیس بیکن، جان میلتون، و بسیاری دیگر بود.
ادبیات به زبان لاتینی. از کهن ترین دورۀ ادبیات لاتینی، قبل از قرن ۳پ م، که فقط تعدادی سرود و کتیبه از آن بر جای مانده است. لیویوس آندرونیکوس با ترجمۀ اودیسه و نمایش نامه های یونانی به لاتین، (ح ۲۸۴ـ۲۰۴پ م) این ادبیات را متأثر از ادبیات یونانی کرد. نایویوس و اِنیوس، کوشیدند حماسه هایی را با مضامین میهن پرستانه تصنیف کنند؛ نایویوس از وزن بومی «ساتورنی» استفاده کرد، اما انیوس وزن سداسی یونانی را به کار برد. پلاوتوس و تِرِنس، با موفقیت، کمدی یونانی را برای اجرا بر صحنۀ لاتینی تنظیم کردند. آکیوس و پاکوویوس شعر تراژیک را تصنیف کردند. لوکیلیوس (۱۹۰ـ۱۰۳پ م) بنیاد گذار شعر رواقی و کاتوی بزرگ نویسندۀ نخستین آثار منثور مهم در زبان لاتینی بودند.
عصر طلایی (۷۰پ م ـ۱۸م). شکوفایی شعر لاتینی با آثاری چون در ماهیت اشیا، اثر لوکرتیوس، و اشعار غنایی و شورانگیز کاتولوس آغاز شد. خطابه ها، مقاله های فلسفی، و رساله های سیسرون به صورت الگویی برای نثر لاتینی درآمد. یادداشت های سزار دربارۀ جنگ هایش در همین دوره از جمهوری روم شکل گرفت. سایر نویسندگان آثار منثور این دوره عبارت اند از کورنلیوس نپوس، سالوست، و مارکوس ترنتیوس وارو.
عصر اوگوستوس (۴۳پ م ـ۱۸م). این دوره شکوفاترین دوران ادبیات لاتینی، در عصر طلایی، است. در اشعار ویرژیل و هوراس و آثار لیوی، مورخ، که از درباریان اوگوستوس بودند، احساسات شدید میهن پرستانه وجوددارد. ویرژیل مصنف حماسۀ بزرگ لاتینی اِنِئید است و هوراس به غزل و هجو شوروحالی خاص بخشید. شاعران جوان تر این دوره عبارت اند از اووید، که مطالب طنزآمیزی دربارۀ عشق و اسطوره نوشت، تیبولوس و پروپرتیوس، که مرثیه و اشعار جنسی می سرودند. تراژدی نیز مجدداً رواج یافت و افرادی چون آسینیو پولیو (۷۶پ م ـ۵م)، واریوس روفوس ( ۷۴ـ۱۴پ م)، و اوگوستوس به آن می پرداختند.
عصر نقره ای (۱۸ ـ ح ۱۳۰م). دومین دورۀ مهم ادبیات امپراتوری با ظهور نویسندگان دوران حکومت نرون آغاز می شود: سِنِکا، فیلسوف رواقی؛ لوکان، نویسندۀ حماسۀ فارسالیا؛ پرسیوسِ طنز پرداز؛ و پترونیوس رمان نویس. سال های پایانی قرن ۱ و آغاز قرن ۲ افرادی چون تاکیتوس، مورّخ و سالنامه نویس، و یوونال، شاعر طنزپرداز، ظهور کردند؛ سایر نویسندگان این دوره عبارت بودند از مارسیالِ قطعه پرداز و نویسندۀ دایرة المعارف علمی، پلینی مهتر، پلینی کهتر، رساله نویس، کوئینتیلیان، منتقد، سوئتونیوس، مورخ، و استاتیوس، شاعر حماسی. از قرون ۲ تا ۵ م فقط یک نویسندۀ مهم غیرمسیحی ظهور کرد که آپولیوس نام داشت، اما نویسندگان مسیحی توانایی چون ترتولیانوس و سیپریان نیز وجود داشتند، که دنباله رو آرنوبیوس ( ـ۳۲۷م) و لاکتانیتوس ( ـ۳۲۵م) بودند. در قرن ۴، افرادی چون اوسونیوس، کلودیان، و شاعران مسیحی، ازجمله پرودنتیوس و آمبروز قدیس شعر را احیا کردند. دورۀ کلاسیک با تألیف کتاب شهر خدا، به قلم اوگوستین قدیس، و ترجمۀ کتاب مقدس، به قلم جروم قدیس، به پایان رسید و قرون وسطا آغاز شد.
قرون وسطا. در قرون وسطا، لاتینی زبان کلیسا بود و معمولاً برای نوشتن آثاری در زمینه های الهیات، فلسفه، سرگذشت ها، و آثار عالمانه کاربرد داشت. شعر لاتینی، که با قافیه و وزن غیر کلاسیک منطبق شده بود، برای سرودهای مذهبی و نیز تصنیف های غیرمذهبی عالمان، ازجمله کارمینا بورانا استفاده می شد. لهجۀ لاتینی قرون وسطایی به تدریج به زبان های رُمانس ملی و محلی، ازجمله فرانسوی، ایتالیایی، و اسپانیایی تغییر یافت. حتی پس از دوران اصلاحات دینی نیز لاتینی زبان بین المللی عالمان و نویسندگان انگلیسی زبانی چون تامس مور، فرانسیس بیکن، جان میلتون، و بسیاری دیگر بود.
wikijoo: لاتینی،_ادبیات