لاتخ

لاتک که در یک متن ساده به صورت LATEX نوشته می شود، [ ۱] یک سیستم آماده سازی نوشتاری برای برنامهٔ حروف چین تِک ( TeX ) است. [ ۲] لاتک ویژگی های برنامه پذیر نشر رومیزی و همچنین ابزارهایی گسترده را برای خودکار کردن بیشتر جنبه های حروف چینی و نشر رومیزی ( desktop ) ، اعم از شمارش ارجاعات میان منابع گوناگون ( cross referencing ) ، جداول و نمودارها، طرح بندی صفحات ( page layout ) ، کتابنامه ها و بسیار چیزهای دیگر ارائه می دهد. لاتکس ابتدا در سال ۱۹۸۴ توسط لزلی لمپورت نوشته شد[ ۳] و تاکنون تبدیل به روش مسلطی برای استفاده از تک — که هم اکنون دیگر افراد آن را به صورت متن خالی ( plain tex ) نمی نویسند — شده است. نسخهٔ کنونی، LaTeX2e است.
لاتک ( LaTeX ) معمولاً به صورت لِی تِک یا لاتِک تلفظ می شود. نام TeX از واژه یونانی τεχνη ( تِخنی به معنی هنر و مهارت ) گرفته شده است. گرچه مخترع سازندهٔ تک، دونالد کنوت شخصاً تلفظ "tech" ( تِک ) را استفاده می کند، [ ۴] ولی لامپورت گفته است که " او هیچ تلفظ خاصی را برای LaTeX ترجیح نمی دهد یا بد نمی داند. نام لاتک به طور معمول با حروف چینی مخصوصی که در لوگوی این صفحه نشان داده شده، چاپ می شود.
کارکرد لاتک مبتنی بر این اندیشه است که نویسندگان باید قادر باشند بر نوشتن در درون ساختار منطقی متن شان تمرکز کنند، نه این که وقت خود را برای کار کردن بر روی جزئیات شکل دهی صرف کنند. این امر، نه تنها جداسازی شکل دهی از محتوا را ممکن می سازد، بلکه حروف چینی و دیگر تنظیمات مرتبط با آن را در هر جا که نیاز باشد، امکان پذیر می سازد. لاتک با قابلیت جدا نگه داشتن جزئیات شکل دهی از متن، غالباً برتر از واژه پردازها و دیگر سیستم های نشر رومیزی عمل می کند. امکان به وجود آوردن تغییرات دیداری در طرح بندی صفحه ها معمولاً در سیستم های دیگر چندان امکان پذیر نیست. این سیستم ها زمینه و شکل را چنان به طور تنگاتنگ با هم همگون می کنند که ایجاد ثبات و خودکارسازی غالباً دشوار است.
لاتک انعطاف پذیری زیادی برای شکل دهی در اختیار می گذارد و در عین حال هویت ساختار را حفظ می کند، کاری را که سیستم های ساختاری ضعیف مانند اس جی ام ال ( SGML ) و اکس ام ال ( XML ) مستقیماً انجام نمی دهند.
لاتک را می توان با استفاده از زبان ماکروی زیربنائی به منظور پدیدآوردن فرمت های ترجیحی توسعه داد. برای نمونه ابزارهای تجاری متعددی در سیستم کلی تِک ( که لاتک جزئی از آن است ) وجود دارد و فروشندگان می توانند امکانات دیگری همچون پشتیبان تلفن و اشکال تایپی اضافی را عرضه کنند. لیکس ( LyX ) یک پردازشگر متنی دیداری آزاد است که از لاتک به عنوان پشتیبان استفاده می کند. تکمکس ( TeXmacs ) یک ویرایشگر ویزی ویگ ( WYSIWYG ) که دارای عملکردهای ساده ای مثل لاتک است اما با یک موتور حروف چین متفاوت است. تعدادی از سیستم های تجاری دی تی پی ( DTP ) رایج، از نسخه های اصلاح شدهٔ موتور حروف چین اولیهٔ تِک استفاده می کنند. با توجه به افزایش کنونی در استفادهٔ عام از سیستم های اکس ام ال و پیدایش تقاضا برای تولید انبوه و دسته ای کیفیت انتشار، افزایش مداومی در حروف چینی با استفاده از این گونه منابع به ویژه در استفاده از لاتک به چشم می خورد. نمونهٔ پایین، مثالی از یک درون داد ( سمت چپ ) و برون داد ( سمت راست ) لاتک را نشان می دهد.