قیچک

قِیْچَک
قِیْچَک
از سازهای زهی آرشه ای. دیگر نام های این ساز در متون قدیمی فارسی عبارت است از قیچک، غژک، غزک، غچک (قچک) و غژ. در بلوچستان به سرود یا سروز و در سیستان به قیچک معروف است. نواختن این ساز امروز فقط در بلوچستان و سیستان معمول است. خصوصیات ظاهری قیچک بلوچی با نوع سیستانی تاحدودی متفاوت است. قیچک سیستانی باریک تر و بلندتر از قیچک بلوچی است، تعداد وترهای آن کمتر و شیوه های اجرایی آن نیز ساده تر است. این ساز متشکل است از کاسه ای طنینی و دو قسمتی، که دهانۀ پایینی آن با پوست پوشانده شده و دهانۀ بالایی آن باز است. دستۀ این ساز کوتاه است و به لانۀ کوک و سرپنجه منتهی می شود. قیچک دو گروه وتر دارد؛ گروه اول وترهای اصلی است (در قیچک بلوچی چهار و در قیچک سیستانی سه عدد است) و آرشه روی آن ها کشیده می شود. گروه دوم، وترهای فرعی، (واخوان ها)، است (هفت عدد در هر دو نوع قیچک بلوچی و سیستانی)، که روی آن ها آرشه کشیده نمی شود و با ارتعاش وترهای اصلی به صدا درمی آیند. این ساز از مهم ترین و متداول ترین سازهای بلوچستان و سیستان است. قیچک بلوچی تقریباً در بیشتر انواع موسیقی بلوچستان، ازجمله سَوت، و گواتی، حضور دارد و کاربردهای متنوعی دارد. قیچک سیستانی، اغلب در مجالس عروسی و شادمانی نواخته می شود. این ساز از بلوچستان و سیستان، به برخی از مناطق مجاور و گاه غیر مجاور نیز راه یافته است؛ ازجمله منطقۀ کهنوج در استان کرمان، میناب، بندر چارک و بستک در استان هرمزگان.