قیام سرخ جامگان

[ویکی فقه] قیام سرخ جامگان، که از نهضت های فکری و عقیدتی گوناگون سرچشمه گرفته بود، به رهبری "بابک خرمدّین" رهبری شد. این قیام نخستین قیام کامل بر علیه ظلم و ستم خلافت عباسی بود، که در «آذربایجان» و در ناحیۀ «بذ» شکل گرفت و به مدت ۲۳ سال دستگاه خلافت را به خود مشغول کرد.
این قیام در سال های پایانی قرن دوم دهۀ اول قرن سوم از سال ۲۰۱ تا سال ۲۱۲ ه.ق. مجال شکوفایی یافت."ابن خلدون" ذیل حوادث سال ۱۹۲ ه.ق. می نویسد: «در این سال خرمیّان در سرزمین آذربایجان جنبیدند و "عبدالله بن مالک" را با ده هزار به جنگشان فرستاد.....» و در کتاب "زبدة التواریخ" نیز این قیام در سال ۱۹۲ ه.ق. گزارش شده است و نویسنده می نویسد: «در این سال (۱۹۲) از حدود آذربایجان خرمیّه خروج کردند و اظهار فتنه و فساد شد.»
بابک خرمّدین
"دینوری" در «اخبال الطول» می نویسد: «در نسب و مذهب "بابک" اختلاف بسیار هست و آنچه در نظر ما ثابت و صحیح است این است که او از فرزندان "مطهر" پسر "فاطمه" دختر "مسلم" است و این فاطمه همان است که فاطمیان خرمیها به او منسوبند و نسبتی با دختر رسول (صلی الله علیه و آله وسلّم) ندارد. بابک در «خرّم» یکی از روستاهای پیرامون «اردبیل» متولد شد. نوشته اند که «که پدرش از مردم مداین بود و به شغل روغن فروشی مشغول بود و به مرزهای آذربایجان نزدیک می شد با زنی که از یک چشم کور بود (اَعور) برخورد کرد و به حرام به او نزدیک شد و چون مردمان روستا او را دیدند ناچار به خواستگاری مادر بابک رفت و او را به زنی گرفت، مدّتی نپائید که "عبدالله" پدر بابک بدست راهزنی کشته شد و مادرش به خدمتکاری و شیردادن کودکان مردم پرداخت و از این راه امر معاش می کرد و تا سن ۱۸ سالگی به کارهایی چون شبانی مشغول در این سن بود که شبی در زمستان او و مادرش پذیرای مردی که فرماندۀ خرمیّان کوهستان، «بذ» بنام "جاویدان" شدند.» در کتاب «الکامل» "ابن اثیر" آمده است: «بابک خرمی زرتشتی بود و اعتقاد به تناسخ و حلول داشت و می گفت ارواح توسط حیوانات، دیگری انتقال می یابد و روح جاویدان در او حلول یافته است.»
آغاز قیام
در سال ۲۱۲ ه.ق. بابک آنچنان هیبت و اقتداری در ایران بدست آورده بود که بنابر نوشته های «سیاست نامه» «مردمانی از اصفهان، ترمذین، کابله، کرج» و گروهی از «باطنیان» به ایشان پیوستند و به آذربایجان رفتند تا با بابک علیه سپاهیان خلیفه بجنگند. بنا بر نوشته های "بغدادی" صاحب کتاب «الفرق و الفرق» «تعداد و شمارۀ پیروان بابک از مردم بذین و دیلم به سیصد هزار تن می رسید.» با توجه به اینکه انبوه پیروان وی دهقانان و شبانانی بودند که علیه مالکیت خلافت و امراء وی، به سود احیاء مالکیت دهقانی برخاسته، بودند. مسلم است که در این نواحی مقرراتی جز آنچه که در اراضی تحت سلطه بغداد مرسوم بود، تداول یافته بود. بر سروران دست نشاندۀ خلیفه بغداد می شوریدند "ابن ندیم" در یک عبارت مجمل در واقع آنچه را که بابک در تلاش برای دست یافتن به آن بود و مقصود او از این قیام بود بیان می دارد «خرمدینان ریشۀ بی عدالتی را در وجود مالکیت خصوصی زمین و عدم تساوی اجتماعی می شمردند و شعار «مالکیت عمومی اراضی» یعنی تسلیم تمام اراضی مزروع را به جماعت های آزاد روستایی تبلیغ و عَلَم کرده بودند و می کوشیدند تا روستائیان را از تابعیت فئودال های تحت نظارت خلیفه و خراج های دولتی و نجات دهند و مساوات عمومی را برقرار کنند.»
فرجام کار قیام
...