[ویکی نور] قیام جاوید گردانیده «مقتل الحسین(ع)» ابی مخنف. قیام جاوید: گردانیده «مقتل الحسین(ع)» ابی مخنف، ترجمه متن عربی «مقتل الحسین» ابی مخنف از کتاب «تاریخ الرسل و الملوک» معروف به «تاریخ طبری»، تألیف محمد بن جریر طبری است که توسط حجت الله جودکی، ترجمه و عرضه شده است. وی 113 روایت را که از طریق راویان مختلف درباره جریان کربلا به وسیله ابی مخنف گزارش شده بود را به ترتیب حوادث تاریخی مدون کرده و با رعایت اصل رجحان حقیقت بر عقیدت، به مراجع مختلفی مراجعه کرده و برای تشخیص و تعیین صحت این گزارش ها، تحقیق و پژوهش دامنه داری کرده است.
درباره واقعه کربلا، نگارش های بسیاری شده و آثار بسیاری به زیور طبع آراسته شده است، اما متأسفانه در این میان برخی با پیرایه های خرافی و گزافه ها، برخی از صحنه های این ماجرا را مشوب و مغشوش جلوه داده اند. یکی از گزارش گران جریان کربلا، ابومخنف لوط بن یحیی ازدی غامدی (متوفی 157ق) است که گزارش او از حماسه کربلا، به علت نزدیکی وی به زمان واقعه و نیز امامی و ثقه بودن او، در مجموع اطمینان ما را بدین مقتل استوار می کند، ولی با درنگ در برخی از مطالب کتاب، به تردید دچار می شویم که با قاطعیت باید اظهار کنیم نوشته های کنونی وی - که به ما رسیده - از ساخته های متأخران است. برای آنکه واقعیت تاریخی این حماسه جاودانی را به نحوی بایسته و سزاوار، از دریای مواج و متلاطم تاریخ بیرون آورده و زنگار مبالغه گویی ها و خیال بافی های جاهلانه و متعصبانه از آن زدوده شود، نیاز بود که از مکتوبات آن دسته از وقایع نگاران سده های آغازین هجرت پیامبر(ص) که به دور از هرگونه حب و بعض، عاشورای حسینی را شرح کرده اند، کمک گرفته شود. از جمله این منابع، کتاب «تاریخ الرسل و الملوک» ابوجعفر محمد بن جریر طبری (متوفی 310 ق) است که گرچه با ابی مخنف، سه یا چهار نسل فاصله دارد، اما روایات تاریخی وی را با واسطه هایی نقل کرده است که می توان تا اندازه ای به آنها اطمینان کرد .
انجام این مهم را نویسنده در اثر حاضر برعهده گرفته است. وی با روشی نقادانه و علمی، به استخراج گنجینه پرارزش «مقتل ابی مخنف» از تاریخ طبری همت گماشته و 113 روایت را که از طریق راویان مختلف درباره جریان کربلا به وسیله ابی مخنف گزارش شده بود، به ترتیب حوادث تاریخی مدون کرده است. ایشان با رعایت اصل رجحان حقیقت بر عقیدت، به مراجع مختلفی مراجعه کرده و برای تشخیص و تعیین صحت این گزارش ها، تحقیق و پژوهش دامنه داری کرده اند. آن گاه پس از احراز یقین، به ترجمه مطالب پرداخته است .
نویسنده در مقدمه، توضیح روشنگری درباره روایات و راویان داده و با جدول باارزشی که تنظیم کرده، بر روشنی کتاب افزوده است. ایشان در چند روایت از باب تنزیه، پاره ای از اعمال خلاف را که قتله ظالم در این واقعه مرتکب شده بودند، به صورت کلی متذکر شده اند، تا هم رعایت حفظ امانت در ترجمه شده و هم موجب نزول شأن و کاستی مقام امام(ع) و اهل بیت گرامی وی نشده باشد .
مترجم در مقدمه خویش گزارشی اجمالی از کتاب مورد نظر به صورت زیر ارائه نموده است: «مقتل الحسین، دربرگیرنده حوادثی است که در فاصله زمانی مرگ معاویه در سال 60 هجری تا شهادت امام حسین و اسارت خاندانش در سال 61 هجری اتفاق افتاد. مهم ترین این حوادث به اجمال عبارت است از: مرگ معاویه؛ بیعت نکردن امام حسین(ع) با یزید؛ هجرت امام از مدینه به مکه؛ جنبش شیعیان در کوفه؛ آمدن مسلم به کوفه؛ شهادت مسلم و هانی در کوفه؛ هجرت امام(ع) از مکه به سوی کوفه؛ وقایع کربلا و پیامدهای آن و...
این کتاب، نخستین مقتل است که دو نسل بعد از واقعه کربلا مکتوب شده است. ابومخنف اخبار مربوط به حادثه کربلا را از چند طریق در این کتاب مکتوب کرده است: الف)- در چند مورد حوادثی را که از فرط اشتهار، زبانزد خاص و عام بوده است، بی واسطه ذکر کرده است؛ نظیر خبر مرگ معاویه و نامه نوشتن یزید به عامل خود در مدینه مبنی بر گرفتن بیعت از امام حسین(ع) که از مجموع 113 روایت، 5 روایت آن، از این دسته اند. ب)- در چند مورد خود ابومخنف بی واسطه از برخی شاهدان عینی واقعه کربلا، حدیث نقل می کند و این مطلب نشان می دهد که وی قبل از سن پیری اقدام به نگارش مقتل کرده و یا آن ناقلان عمر طولانی کرده اند. ج)- در اکثر موارد، وی حوادث مذکور را توسط دو و یا سه واسطه نقل می کند. نکته جالت توجه در این کتاب این است که وی کلیه اخبار این حادثه را از شاهدان عینی و یا معاصرین واقعه کربلا، نقل می کند. این افراد، به دلیل موقعیتی که هنگام بروز حادثه داشته اند، به چند گروه تقسیم می شوند:
درباره واقعه کربلا، نگارش های بسیاری شده و آثار بسیاری به زیور طبع آراسته شده است، اما متأسفانه در این میان برخی با پیرایه های خرافی و گزافه ها، برخی از صحنه های این ماجرا را مشوب و مغشوش جلوه داده اند. یکی از گزارش گران جریان کربلا، ابومخنف لوط بن یحیی ازدی غامدی (متوفی 157ق) است که گزارش او از حماسه کربلا، به علت نزدیکی وی به زمان واقعه و نیز امامی و ثقه بودن او، در مجموع اطمینان ما را بدین مقتل استوار می کند، ولی با درنگ در برخی از مطالب کتاب، به تردید دچار می شویم که با قاطعیت باید اظهار کنیم نوشته های کنونی وی - که به ما رسیده - از ساخته های متأخران است. برای آنکه واقعیت تاریخی این حماسه جاودانی را به نحوی بایسته و سزاوار، از دریای مواج و متلاطم تاریخ بیرون آورده و زنگار مبالغه گویی ها و خیال بافی های جاهلانه و متعصبانه از آن زدوده شود، نیاز بود که از مکتوبات آن دسته از وقایع نگاران سده های آغازین هجرت پیامبر(ص) که به دور از هرگونه حب و بعض، عاشورای حسینی را شرح کرده اند، کمک گرفته شود. از جمله این منابع، کتاب «تاریخ الرسل و الملوک» ابوجعفر محمد بن جریر طبری (متوفی 310 ق) است که گرچه با ابی مخنف، سه یا چهار نسل فاصله دارد، اما روایات تاریخی وی را با واسطه هایی نقل کرده است که می توان تا اندازه ای به آنها اطمینان کرد .
انجام این مهم را نویسنده در اثر حاضر برعهده گرفته است. وی با روشی نقادانه و علمی، به استخراج گنجینه پرارزش «مقتل ابی مخنف» از تاریخ طبری همت گماشته و 113 روایت را که از طریق راویان مختلف درباره جریان کربلا به وسیله ابی مخنف گزارش شده بود، به ترتیب حوادث تاریخی مدون کرده است. ایشان با رعایت اصل رجحان حقیقت بر عقیدت، به مراجع مختلفی مراجعه کرده و برای تشخیص و تعیین صحت این گزارش ها، تحقیق و پژوهش دامنه داری کرده اند. آن گاه پس از احراز یقین، به ترجمه مطالب پرداخته است .
نویسنده در مقدمه، توضیح روشنگری درباره روایات و راویان داده و با جدول باارزشی که تنظیم کرده، بر روشنی کتاب افزوده است. ایشان در چند روایت از باب تنزیه، پاره ای از اعمال خلاف را که قتله ظالم در این واقعه مرتکب شده بودند، به صورت کلی متذکر شده اند، تا هم رعایت حفظ امانت در ترجمه شده و هم موجب نزول شأن و کاستی مقام امام(ع) و اهل بیت گرامی وی نشده باشد .
مترجم در مقدمه خویش گزارشی اجمالی از کتاب مورد نظر به صورت زیر ارائه نموده است: «مقتل الحسین، دربرگیرنده حوادثی است که در فاصله زمانی مرگ معاویه در سال 60 هجری تا شهادت امام حسین و اسارت خاندانش در سال 61 هجری اتفاق افتاد. مهم ترین این حوادث به اجمال عبارت است از: مرگ معاویه؛ بیعت نکردن امام حسین(ع) با یزید؛ هجرت امام از مدینه به مکه؛ جنبش شیعیان در کوفه؛ آمدن مسلم به کوفه؛ شهادت مسلم و هانی در کوفه؛ هجرت امام(ع) از مکه به سوی کوفه؛ وقایع کربلا و پیامدهای آن و...
این کتاب، نخستین مقتل است که دو نسل بعد از واقعه کربلا مکتوب شده است. ابومخنف اخبار مربوط به حادثه کربلا را از چند طریق در این کتاب مکتوب کرده است: الف)- در چند مورد حوادثی را که از فرط اشتهار، زبانزد خاص و عام بوده است، بی واسطه ذکر کرده است؛ نظیر خبر مرگ معاویه و نامه نوشتن یزید به عامل خود در مدینه مبنی بر گرفتن بیعت از امام حسین(ع) که از مجموع 113 روایت، 5 روایت آن، از این دسته اند. ب)- در چند مورد خود ابومخنف بی واسطه از برخی شاهدان عینی واقعه کربلا، حدیث نقل می کند و این مطلب نشان می دهد که وی قبل از سن پیری اقدام به نگارش مقتل کرده و یا آن ناقلان عمر طولانی کرده اند. ج)- در اکثر موارد، وی حوادث مذکور را توسط دو و یا سه واسطه نقل می کند. نکته جالت توجه در این کتاب این است که وی کلیه اخبار این حادثه را از شاهدان عینی و یا معاصرین واقعه کربلا، نقل می کند. این افراد، به دلیل موقعیتی که هنگام بروز حادثه داشته اند، به چند گروه تقسیم می شوند: