قیاسات تعقلیه

[ویکی فقه] قیاسات تعقلیه، به معنای قیاس های مُنتجِ احکام عقل عملی است.
هر استدلال غیرمباشر، دو بخش دارد: صورت استدلال و ماده استدلال. صورت استدلال، بر سه نحو است: قیاس و استقرا و تمثیل. استقرا و تمثیل را می توان به قیاس ارجاع داد و در قالب قیاس ارائه داد. بر تمثیلی که در قالب قیاس ارائه می شود "قیاس مثالی" هم اطلاق می شود. اساس پاره ای از استدلالات فقهی نیز تمثیل است که گاهی در قالب قیاس ابراز می گردد، و از همین رو "قیاس فقهی" نامیده می شود.بعضی از تقسیمات قیاس (و همچنین استقرا و تمثیل)، به لحاظ ماده استدلال است مثل: قیاس شعری، قیاس خطابی و امثال آن. و از آنجا که ماده استدلال، به لحاظ محتوا و منشا آن می تواند اسامی مختلفی پیدا کند، این تقسیمات، به قیاس (و استقرا و تمثیل) هم سرایت می کند.
انقسام ابن سینا از قیاسات
ابن سینا در منطق شفا اقسام مختلفی از قیاس را، به لحاظ نوع قضایای مورد استفاده در مقدمات، می شمارد مثل:
← قیاسات تعقّلی
قیاسات تعقّلی با قیاسات خطابی و مشاوری این تفاوت را دارد که دو قسم اخیر، بیشتر برای اقناع دیگران است لذا شرط آنها، مقبول بودن نزد مخاطبان است و صادق بودن آنها الزامی نیست. اما قیاسات تعقلی چون برای روشن شدن وظیفه عملی خویشتن بکار می رود شرط آنها، صادق بودن مقدمات قیاس است. قیاسات تعقلیه نسبت به قیاسات سیاسیه اعم می باشند.
مستندات مقاله
...