قیاس در معنای اصل

[ویکی فقه] قیاس دارای « فرع » قابل مقایسه با یک « اصل » را گویند.
قیاس در معنای اصل یا قیاس معنا ، مقابل قیاس شبه بوده و به قیاسی گفته می شود که در آن فرع فقط در مقابل یک اصل قرار می گیرد و تنها با یک اصل مقایسه می گردد؛ به خلاف قیاس شبه، که فرع قابلیت قیاس با چند اصل را دارد.
دلیل نامگذاری
علت این که به چنین قیاسی، قیاس معنا گفته می شود این است که همان معنایی که در اصل، علت تعلق حکم به آن گردیده، عیناً در فرع نیز وجود دارد؛ یعنی برخلاف قیاس شبه است که سرایت حکم اصل به فرع به خاطر صرف شباهت بین آن دو می باشد.برای مثال، در قیاس «زدن پدر و مادر» به «اف گفتن به آنها» تنها اصلی که در این قیاس وجود دارد، آیه شریفه ﴿فَلا تَقُلْ لَهُما اُفّ﴾ است که حرمت اف گفتن به پدر و مادر را می رساند و همان معنایی که علت حرمت ایذای پدر و مادر است، عیناً در فرع زدن پدر و مادر نیز و بلکه به صورت قوی تر و وجود دارد.
نکته
در تعریف و نام گذاری «قیاس در معنای اصل» اختلاف وجود دارد؛ عده ای قیاس در معنای اصل را همان قیاس مناسب مؤثر می دانند، اما برخی دیگر، آن را مرادف قیاس جلی دانسته و قیاس جلی را شامل قیاس اولوی و قیاس مساوات می دانند. برخی نیز آن را شامل قیاس اولوی، قیاس مساوات و قیاس ادنی ، هر سه، دانسته اند.