قوم مداری

قوم مداری یا قوم محوری ( به انگلیسی: ethnocentrism ) ، رویکردی ست که در آن ویژگی های اخلاقی، اجتماعی و دینی اقوام دیگر را با معیارهای قوم خود بررسی کرده و اختلاف های آنان را به حساب ناهنجاری شان بگذاریم. وجود نوعی قوم مداری ذاتی در انسان ها موجب می شود هیچ کاری ساده تر از بد گفتن از دیگران نباشد. [ ۱] قوم مداری ریشه در این احساس دارد که روش های زندگی، ارزش ها و الگوهای سازواری گروهی که شخص خود را متعلق به آن می داند، نسبت به گروه های دیگر برتری دارد. [ ۲]
فرهنگ انگلیسی آکسفورد از نخستین کاربرد واژه قوم مداری در سال ۱۹۰۰ توسط مک گی در «اخبار گزارش های سالانه قوم شناسی آمریکایی» خبر می دهد. مک گی قوم مداری را یکی از ویژگی های اقوام ابتدایی معرفی می کند، درحالی که او نمی توانست تمایلات قوم مدارانه فرهنگ اروپایی خود را تصور کند. نخستین تعریف قوم مداری آن گونه که در سده بیست ویکم فهمیده می شود، در سال ۱۹۵۱ توسط اوانس پریچارد انسان شناس بریتانیایی ارائه شد. او قوم مداری را «ادعا یا اعتقاد به برتری یک گروه بر دیگران» می دانست و اصرار داشت که «برای تقدیر از گوناگونی ارزشمند فرهنگ بشر و زندگی اجتماعی بایستی این رویکرد قوم مدارانه از میان برود. »[ ۳]
قوم مداری با بیگانه گرایی در ارتباط است. بیگانه گرایی که با گرایش به رفتارهای عجیب و تمایل به پدیده های غریب دیگر مشخص می شود، اگر با دید تحقیرآمیز نسبت به آنان همراه شود، می تواند به قوم مداری بکشد و اگر با نفی دیگری و عداوت با او همراه شود، به نژادگرایی منجر می شود. [ ۴]
تلاش مردم شناسان همواره بر رهایی از چنگال قوم مداری بوده است. اما با این حال نمونه هایی از این رویکرد در میان مردم شناسان به ویژه در سده نوزدهم به چشم می خورد. این که لوسین لوی - برول مردم شناس فرانسوی از «ذهنیت پیش منطقی» جوامع بدوی در برابر «ذهنیت منطقی» سخن می گفت نشان از رویکردی قوم مدارانه داشت. تلاش رابرت لاوی انسان شناس آمریکایی برای تقلیل نظام خویشاوندی و زناشویی جوامع ابتدایی به خانواده های تک همسر جامعه خود و نظر جان لباک انگلیسی در مورد بدون مذهب بودن تمام جوامع بی سواد نمونه های دیگری از تأثیر قوم مداری بر تحقیقات مردم شناسان هستند. [ ۵]

قوم مداری (ethnocentrism)
درک و داوریِ فرهنگی دیگر براساس باورها، رسوم، سنت ها و ارزش های خود. قوم مداری عموماً سبب عدم درک دیگران، سوءتفاهم، بدبینی و شک و قضاوت منفی نسبت به آنان می شود، فرهنگ ها را از یکدیگر دور می کند و بین آن ها دشمنی می آفریند. به همین دلیل، در انسان شناسی، توصیه می شود که رویکرد نسبی گرایی فرهنگی جانشین آن شود.