قوم تپور

و مارگانیا و ارتفاعات شرقی البرز سکونت داشتند. نام این قوم در کتیبه های ایلامی بصورت تپیر ( tepir ) ذکر شده است. تپوری ها قومی گسترده پیش از آریایی ها بوده اند که به وسیله ی اقوام مهاجر ایرانی به نواحی کوهستانی عقب رانده شدند. محققین تپوری ها را از بومی های مازندران و نواحی آن از زمان قبل از آمدن آریان ها به ایران می دانند. ویلیام اسمیت در فرهنگ لغت جغرافیای یونان و روم می نویسد : تپورها قومی بودند که محل سکونت آنها در دوره های مختلف تاریخ به نظر می رسد در امتداد فضای وسیعی از کشور از ارمنستان به سمت شرق تا آمودریا گسترش یافته بود. استرابون آنها را در کنار دروازه های کاسپین و ری، در پارت و بین دربیک و هیرکانی و همراه با آماردی ها و سایر مردم در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران قرار می دهد که آخرین دیدگاه یعنی سکونت در امتداد سواحل جنوبی دریای مازندران مطابق نظر کوینت کورس و دیونیسوس و پلینی هم می باشد. بطلمیوس در جایی آنها را در زمره اقوام سرزمین ماد به حساب می آورد و در جایی دیگر آنها را به مارگیانا نسبت می دهد. تپوری هایی که در پلینی و کوینت کورس به آنها اشاره می کند شکی در آن نیست که ناحیه کنونی طبرستان نام خود را از آنها گرفته است. آلیان توصیف عجیبی از تپوری هایی که در ماد زندگی می کردند ارائه می دهد.

نام طبرستان از قوم تپور گرفته شده است. موسی خورنی مورخ ارمنی عصر ساسانی نیز به سرزمین طبرستان تپرستان می گوید و سبئوس نیز در کتاب تاریخ ارمنستان از سرزمین تپرستان نام میبرد و در سکه های اسپهبدان طبرستان نام تپورستان روی سکه ها حک شده است.
پس از اسلام قوم تپوری به قوم تبری و قوم طبری تغییر شکل داد و جریر طبری از سکنه طبرستان با عنوان طبریان یاد می کند و نامی اصفهانی نیز در عصر زندیه از مردم مازندران با عنوان طبرسان یاد میکند. یعقوبی قوم تبر را از نسل یافث بن نوح معرفی میکند و یاقوت حموی نیز مردم جبال یعنی ری و قزوین و مردم موقان یعنی سکنه شمال اردبیل را از نژاد طبرستان یاد می کند که منظور همان نژاد طبری و تپوری هست.
امروزه نیز مردم طبرستان و قوم طبری به دو دسته مازرونی و کوهی تقسیم می شوند. سکنه جلگه را مازرونی و سکنه کوه را کوهی می گویند.
امروزه اقوام طبری که ریشه در قوم تپور دارند در استان های شمالی مانند گلستان و مازندران و گیلان و استان های ریشته کوه البرز همچون سمنان و تهران و البرز و قزوین سکونت دارند و بخشی نیز به علت تبعید در استان های زنجان و همدان و کرمانشاه و اصفهان و فارس و کرمان و یزد و خوزستان سکونت دارند و گروهی دیگر نیز به علت کار در استان های خراسان و هرمزگان و بوشهر و قم و اردبیل و اذربایجان شرقی و سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی حضور دارند.
مردم طبرستان دارای حکومت هایی همچون فرادات تپوری در عصر هخامنشی و اسکندر بودند و در دوران اشکانیان تا اواسط عصر ساسانیان طبرستان توسط خاندان تپوری گشناسپ اداره میشد و این خاندان تا زمان بهرام شاه بر گیلان و دیلم نیز سلطه داشتند و از دوران قباد ساسانی حکومت گشنسپ شاهان تپورستان برچیده شد و قدرت به کاووس ساسانی رسیده و سپی خاندان های زرمهریان و کارنوندیان و باوندیان به قدرت رسیدند که در باوندیان و استنداران طبرستان در قرن پنج تا هفتم بر دیلم و گیلان و گرگان و ری سلطه یافتند و این نواحی تحت اداره طبرستان بود و بعدها قدرت طبرستان به چلاویان آمل و مرعشیان رسید که تا عصر شاه عباس صفوی بر طبرستان حکومت نمودند.
در غار هوتو بهشهر که بخشی از خاک قوم تپور بوده آثار 12 هزار سال مربوط به انسان های مدرن یافت شده است که نشان از قدمت قوم تپور دارد البته برخی آثار 75 هزار ساله نیز در غار هوتو بهشهر یافت شده ولیکن مربوط به انسان مدرن نیست زیرا انسان مدرن 50 هزار سال پیش از افریقا وارد آسیا شده است و این آثار مربوط به انسان های نئاندرتال و انسان راست قامت هست که منقرض شده اند.
کاسی ها قومی زاگرس نشین در غرب ایران بودند که کاسایی ها و کوسایی ها و کوسی ها بازماندگان این قوم در زمان هخامنشیان و اسکندر بودند که سکنه لرستان و خوزستان و چهارمحال و بختیاری از نسل این قوم هستند.