قورمه

در زبان دری چون حرف "ق" وجود ندارد لذا دری زبان ها این حرف را برخلاف عرب ها و تورک ها ، به اشتباه مثل "غ" تلفظ میکنند.
کلمه قورمه که شکل درستش قوورما هست به معنای تفت داده است . این کلمه از اروپا تا سواحل چین توسط تورک زبان ها مثل اوزبک و قرقیز ها و قزاق و اویغور ها و آزربایجانی ها و تورکمن ها با اندکی تفاوت در لهجه به معنای تفت داده به کار میره
قوورما از مصدر قوورماق در زبان تورکی آزربایجانی و کاوورماک در زبان تورکی استانبولی به معنای تفت داده است که همه لغتنامه ها به تورکی بودن این کلمه اشاره کرده اند از جمله لغتنامه دکتر شاهمرسی که آپلود میکنم
کلمات واجد پسوند تورکی "ما" مثل دلما، قوورما، قیما، خاما، قابلاما بعد از ورود به زبان دری به شکل دلمه، قورمه، قیمه و خامه و قابلمه درمی آیند.
به دلیل حاکمیت هزاران ساله تورک ها بر ایران بسیاری از اسم غذاها و اصطلاحات و لوازم آشپزی مثل بشقاب و قاشق، قابلاما، تاوا ( تابه یا تاوه ) ، چانقال ( چنگال ) ، چاقّی ( چاقو ) ، قیچی، سینی ، سوفرا ( سفره ) ، لاواش ( لواش ) ، بربری ، اوزون بورون، قزل آلا، خاویار ، کپور و ( همچنین اسم دریای خزر از قوم تورک خزر ماخوذ است ) . . . حتی از چهار مزه اصلی سه مزه یعنی تورش ( ترش ) ، شیرین و شُر ( شور ) از زبان تورکی وارد زبان دری شده است و فقط تلخ ، کلمه ای افغانی است.
قورمه سبزی توسط تورکان تهران که اکثریت تهران پایتخت تورک ها رو تشکیل میدهند وارد ادبیات اقلیت هندی تبار شده است

اتفاقا بنده به دیدگاه کسانی خرده گرفتم که به زعم شان قورمه ترکی است ولی ریشه آن را در کاخور ِنیامغولی یافته اند! می توانید با دقت در نوشته هایم در 7/15 و 8/19 / 1401 که در پاسخ به کاربر دارای آن ادعا بوده، سخنم را راستی آزمایی کنید.
درباره اینکه گفتید استاد دهخدا قورمه را از قوورماخ ترکی دانسته، باید گفت دهخدا تنها واژه شناس خوبی بود نه ریشه شناس، در زمان او هنوز بنمایه ها و منابع کهن پهلوی، اوستایی، سانسکریت و سغدی چندان شناخته شده، کار شده و مورد توجه نبود، به ناگزیر بسیاری از دیدگاههای ایشان درباره ریشه وتبار واژگان، دانشیک و گواهمند نیست.
در نگاه شما آیا واژه قورمه ی امروزی با واژه های گرِمَه اوستایی و غرِمَه سانسکریتی چند هزار سال پیش پیوند آوایی و معنایی ندارند؟ هم آوای بسیار نزدیک به هم دارند هم معنای گرم کردن، پختن را دارا هستند.
درباره دگرش و تغییر زبان در آذربایگان هم، این دیدگاه پژوهشگران تاریخ و زبان است یعنی با وجود منابع و بُنمایه های زبان پهلویِ موجود در آذربایگان و همچنین گزارش تاریخنگاران سده های گذشته که زبان پهلوی ( با گویش آذری ) را در این سرزمین در جایگاه زبان اصلی و پایه ای تایید می کنند دیگر شک و گمانی درباره چرخش زبانی از پهلوی به ترکی نمی ماند که اوج این چرخش همزمان بود با صفویان قزلباش مآب.
وگرنه خود صفویها در اصل از بومیان آذری آذربایگان بودند نه ترک، این گفته را از نوشته های بازگو شده از نیاکان صفویان به ویژه از شیخ صفی الدین اردبیلی که چه به نثر و چه نظم ( زبان پهلوی ) در کتاب صفوت الصفای ابن بزاز آمده می توان دریافت.
حکومت ایران هم از زمان تازش ددمنشانه و ویرانگر مغول در سده 7 تا حدود سده 9 در اختیار دولتهای مغول تبار ایلخانی و تیموری بود که با وجود بیزاری شما از همبسته دانستن ترک با مغول، شگفتانه اینها را هم به نام حکومت ترکی قلمداد می کنید!
با کاستن دوره های ایلخانی و تیموری و صفوی و زند که درواقع هیچ یک از اینها ترک نبودند، حکومت ترکان بر ایران تا پایان قاجار در خوشبینانه ترین حالت به پانصد سال هم نمی رسد که آن را هزار سال!!! و حتا بیشتر وانمود می کنند. آن هم با در نظر نیاوردن حکومتهای کوچک و مستقل ایرانی که در این میان به فراوانی بودند مانند شروانشاهان، روادیان و شدادیان، باوندیان، اسماعیلیان، آل مظفر، سربداران، خاندان اردلان، اتابکان یزد و لر و. .

با سپاس

رو داریم که در فارسی چکاوک و چکیده و چک وچکامه با بن واژه چک ساخته شده ویا واژه گوش که در ترکی گولاخ شده همانطور که میبینید هر دو واژه بسیار شبیه به هم و از گفتن گرفته شده و یا بینی فارسی و بیرین در ترکی که به معنی دماغ هست و یا گوز ترکی به معنای چشم که همان واژه کوژ و قوز فارسی به معنی محدب شکل هست و واژه کوزه و قوس در فارسی از این دست از واژگان هست. ویا واژه شاخه وشاخ در فارسی که در ترکی به صورت شاختا و شاخماخ استفاده میشود همانطور که میبینید بنواژه یکی است ولی کاربرد فرق دارد. سپاس

بر هر خرَد درست و عقل سلیمی به روشنی آشکار می شود که قرمه یا قاورمَه ( = گرما دیده، تفت داده ) از غرمَه یا گرمه از زبانهای آریایی به دست می آید نه آن کاگور و کاخور کذایی.
از این گذشته، پیشینه این زبانِ حالا نیاترکی یا پروتوترکیکِ شما که بهتر است بگوییم [ترکی قدیم] چیست؟ از چه زمانی ست؟ از هزار سال چقدر فراتر می رود؟
آیا می توان بُنمایه های آن را که درباره آیینهای بودایی و مانوی ست و نویسندگان و ترگویان ( مترجمان ) آنها به ترکی نیز فرزانگان هندی و سغدی بودند را سرچشمه ای برای ریشه شناسی واژگان دانست؟ در برابر بنمایه های هزاران ساله اوستایی و سانسکریتی چه حرفی برای گفتن دارد؟! این کلبه پوشالی که به آن استناد می کنی به نسیمی بند است!
و هنگامی که وامواژه ای در آن ترکی قدیم راه یافته، خب طبیعی ست که در زبان فرزندانِ کوچرو اش که گویشهای ترکی باشند هم دیده شود این که دلیل نیست.
دانش ریشه شناسی باید با دیدی موشکافانه و با ژرفای نگاهی چند هزار ساله و بررسی بردبارانه همه ابعاد تاریخی، فرهنگی و پژوهش درباره پیوند میان اقوام کهن همراه باشد وگرنه همین می شود که شتابزده ریشه واژه ای را در "کاخور" ببیند و بر آن سرپوش گذارد!
-
زبان ترکی در آذربایگان ( و همچنین در شروان و آناتولی ) زبان وارداتیِ چند صد ساله ای بیش نیست، اگر می خواهید پژوهشگر زبان ریشه دار نیاکانتان باشید آن زبان پهلوی ست نه زبان ترکتازان صحراگردی که بنمایه های زبانشان به مغولستان و پیرامون باز می گردد

ریشه واژه قورمه کجاست؟ در کاگور یا کاخور مغولی؟ یا گر و گَرِمَ در اوستایی و غَرِمَ در سانسکریت؟
زبان اوستایی با دارا بودن بنمایه هایی نزدیک به سه هزار سال و سانسکریت با حدود سه هزار و پانصد سال پیشینه کجا و نیاترکی و نیامغولی با بنمایه های کمی بیش از هزار سال کجا؟!
همان بنمایه های هزار ساله ترکی را هم که در زمینه دینهای بودایی و مانوی ست به دست استادان هندی و فرزانگان سغدی به زبان ترکی برگردان و نگارش یافته و طبیعی ست که پر از وامواژه هایی از این زبانها باشد.
متنهای ترجمه شده ای که آورنده ی یک آیین نوین هستند خواه ناخواه آورنده ی فرهنگ و واژگانی نو از زبان خواستگاه به زبانهای هدف نیز می باشند و باید با دقت و تیزبینی بسیار موشکافانه مورد بررسی قرار گیرند نه اینکه صرف دیدن یک واژه در آنها پژوهشگر را گمراه سازد!
نویسندگان این متون، فرهیختگانی از دیار هند و سغد و ترانویسان ( مترجمان ) آن به ترکی و مغولی، به گواهی تاریخ، خودِ دانشوران هندی و سغدی و بعدها اویغورهای باسوادی بودند که خط و دبیره را از سغدیان آموخته بودند.
اینگونه می توان استدلال کرد که واژه گَر و یا گرِمَ از زبانهای ایرانی و یا غَرِمَ از سانسکریت ( به چم داغ بودن و گرم شدن ) درون نیاترکی شده و با اندکی دگرش آوایی و با چسبیدن پسوند ماک به آن، کارواژه ای برای چمار ( مفهوم ) سرخ کردن، بریان کردن یا پختن ( کاورماک یا قوورماق ) از آن بدست آمده است.
وامواژه های درون شده به نیاترکی در گذر زمان و گذشت سده ها در گویشهای گوناگونی که از همان نیاترکی جدا شده اند دیده می شود و با نگرش به کوچرو بودن این مردمان در گذشته، طبیعیست که در سرزمینهای دوردستِ ترکنشین نیز این واژگان به کار رود.