قندسازی

فرآیند تولید قند از چغندر و نیشکر. چغندر را پس از قطعِ برگ و سر و ریشه های فرعی آن، در سیلوهای مخصوص نگه می دارند و شست وشو می دهند. سپس توزین شده و به ماشین خُردکن منتقل می شود. با استفاده از آب گرم، از خلال های چغندر شیره ای کدر و سیاه رنگ به دست می آید که آن را با افزودن کمی آهک قلیایی می کنند تا ذرات کلوئیدی معلق در آن ته نشین شود. تفاله های باقی ماندۀ چغندر نیز به مصرف دام می رسد. شیرۀ چغندر در چند مرحله با واردکردن گاز کربنیک، اشباع و تصفیه می شود تا ناخالصی های آن گرفته شود و شیره واکنش قلیایی ضعیف نشان دهد. مواد نامحلولی که از شیره به جای می ماند نیز به عنوان کود در زراعت کاربرد دارد. شیرۀ به دست آمده را وارد دستگاه تبخیر می کنند تا شیرۀ غلیظ و طلایی رنگی استخراج شود. پس از تبخیر مجدد، اولین جوانه های بلور ظاهر می شود و پس از چندین مرحله شست وشو با آب و بخار آب، شکر سفید به دست می آید. محلول مادر که اکنون تیره رنگ و غیرقابل تبلور است، ملاس نامیده می شود و در تهیۀ الکل و مُخمّر و نیز علوفه کاربرد دارد. برای تهیۀ قند تصفیه شده، شیرۀ ناخالص و گاهی شیرۀ شکر سفید را در آب حل و با زغال حیوانی یا مادۀ دیگری تصفیه و سپس تغلیظ و متبلور می کنند. بلورهای قندی حاصل شده شکر خالص است و آن را قند تصفیه شده می نامند.
استخراج قند از نیشکر. نیشکر را در دستگاه مخصوصی که مجهز به غلطک هایی است و آب گرم در آن جریان دارد، خرد و صاف می کنند. شیرۀ به دست آمده را مانند شیرۀ چغندرقند تصفیه و متبلور می کنند تا محصول دلخواه حاصل شود. باقی ماندۀ نِی خُردشده باگاس نامیده می شود که در کارخانه به مصرف سوخت می رسد یا در تهیۀ خمیر کاغذ کاربرد دارد. شکرِ حاصله از چغندر و نیشکر از نظر شیمیایی مشابه اند. این شکر اگر در حالت مرطوب تحت فشار قرار داده شود، به شکل کله قند یا قند حبه ای یا شمش قند تولید می شود.
قندسازی در ایران. نخستین کارخانۀ قندسازی در ایران در ۱۲۷۳ش در کهریزک تأسیس شد ولی دیری نپایید که به تعطیلی انجامید. در ۱۳۱۱ تأسیس کارخانه های جدید قندسازی آغاز و در همان سال کارخانه ای در کرج تأسیس شد. سپس رفته رفته کارخانجات قندسازی متعدد دیگری در شهرهای مختلف احداث شدند و به بهره برداری رسیدند.