قمی حسن بن علی

[ویکی نور] تاجالدین حسن خطیب ابن بهاءالدین علی بن حسن بن عبدالملک قمی، مترجم «تاریخ قم»، از ادیبان و فاضلان قم در اواخر قرن هشتم و نیمه نخست قرن نهم هجری است (متوفای پیش از رمضان سال 847ق). وی که مردی ادیب و دانشمند و متبحر در ادبیات فارسی و عربی بود، به خواهش و تشویق حاکم قم، خواجه ابراهیم بن محمود بن محمد بن علی صفی، در سال های 805 و 806ق، آن را از عربی به فارسی برگرداند.
او فرزندی داشته به نام «بهاءالدین حافظ کاتب قمی» که دارای خط خوشی بوده و نسخه اصل کتاب «تاریخ قم» که در تحقیق محمدرضا انصاری قمی مورد استفاده قرار گرفته، به خط نسخ نستعلیق زیبای اوست.
متن عربی کتاب «تاریخ قم» از هنگام تدوین در سال 379ق، تا سال های نخستین قرن نهم هجری، در دسترس اهل علم قرار داشت، لیکن در سال 805ق، به زبان فارسی برگردانده شد و با ترجمه آن، متن اصلی و عربی آن از میان رفت و تاکنون پس از گذشت بیش از پنج قرن، اثری از آن یافت نشده و تمامی کوشش ها و جست وجوها برای یافتن اثری از آن بی نتیجه مانده است و به گفته علامه سید عبدالعزیز طباطبایی، به احتمال قوی متن عربی کتاب قم به سرنوشت بسیاری از اصول اربعمائة - که پس از تدوین مجموعه های حدیثی کتب اربعه و ضمیمه شدن اخبار و روایات آن اصول در مجموعه های فراگیر، نیاز به مراجعه و استنساخ آنها کم شد و به تدریج نسخه های کهن باقی مانده بر اثر حوادث روزگار از میان رفت - گرفتار آمده است.
تاریخ قم (قمی، حسن بن محمد)