قلم توقیعات

[ویکی فقه] توقیع، یکی از خطوط شش گانه (اقلام سته) اسلامی می باشد.
از این خط بیش تر در نوشتن توقیعات استفاده می شده است و از همین رو آن را «قلم توقیعات» نیز گفته اند. این خط از خط ثلث گرفته شده و شیوه مشهور آن «توقیع مطلق» است. توقیع را خطی مشترک بین ثلث و نَسْخ نیز دانسته اند.
ریاسی
بنابر مشهور یوسف سَجْزی این خط را اشاعه داد و فضل بن سهل ذوالریاستین (متوفی ۲۰۲)، وزیر مأمون، دستور داد نوشته های دیوانی را با آن کتابت کنند؛ به همین سبب این خط را «ریاسی» نیز خوانده اند. برخی، محمدبن خازن را مُبدع خط توقیع و رِقاع دانسته اند که ظاهراً همان ابوالفضل احمدبن محمد خازن دینوری خراسانی (متوفی ۵۱۸) است که فضائلی به او اشاره کرده است . برخی نیز ابداع توقیع را، مانند دیگر خطوط شش گانه، به ابن مُقْله (متوفی ۳۲۸)، دبیر و خوش نویس معروف و وزیر چند تن از خلفای عباسی، نسبت داده اند.
مبدع خط توقیع
به نوشته میرعلی هروی (متوفی ۹۵۱) و مجنون رفیقی هروی خوش نویس اواخر سده نهم و نیمه نخست قرن دهم، ابن مقله از خط ثلث، پنج خط دیگر استخراج کرد که یکی از آن ها توقیع است . به گفته راهجیری ابن مقله برای این که کتابت قرآن با خطوط دیگر فرق داشته باشد، خط توقیع را ابداع کرد، اما بعید است که این مطالب درست باشد، با توجه به اسم این خط و این که در اوایل بیش تر برای نوشتن توقیعات به کار می رفته، احتمالاً ابن مقله توقیع را فقط قانونمند کرده است.
تفاوت های توقیع و ثلث
...