قفطی علی بن یوسف

[ویکی نور] «جمال الدین قاضی الاکرم ابوالحسن علی بن یوسف بن ابراهیم شیبانی قفطی» که نسب او به «بکر بن وائل» می رسد کاتب و مورخ مصری و از رجال و وزراء و حکام ایوبی حلب به شمار می رود.
او که به «قاضی الاکرم» مشهور است، در سال 568ق، در شهر «قفط» در مصر علیا، به دنیا آمد. مادرش زنی از بادیه عرب از قبیله بلی و از قضاعه، زنی صالحه و اهل عبادت و پدرش ابوالحجاج یوسف معروف به «القاضی الاشرف» دبیری شایسته بود.
ابوالحسن قفطی، در قاهره (مصر) پرورش یافت و در آنجا در تمام علوم، از جمله نحو و لغت و فقه و حدیث و علم قرآن و اصول و منطق و ریاضیات و نجوم و تاریخ و جرح و تعدیل بهره های فراوان برد و زمانی که پدرش از سوی ملک العزیز عثمان، فرزند صلاح الدین ایوبی، والی بیت المقدس شد، جمال الدین ابوالحسن نیز، به همراه پدر در سال 591ق به بیت المقدس رفت. وقتی که بزرگان آنجا شرافت و همت بلند او را دیدند، خواستند که برای کارهای مملکت، او را بگمارند، ولی قبول نکرد تا زمان ملک افضل علی، فرزند دیگر صلاح الدین که ناچار با سپاهیان او و به همراهی والی قدس و نابلس، فارس الدین میمون قصری از بیت المقدس رفت و در حلب به ملک ظاهر ملحق شد...
در حلب، بعد از مدتی، با اصرار «والی قدس» وزارت را بر عهده گرفت. او چون به نحو عالی از عهده این مقام برآمد، این بود که ملک ظاهر هم، خزانه خود را به دست او داد. ابوالحسن، با این مسئولیت های بزرگ و در عین اینکه با اکراه، امور دیوان مملکت را بر عهده گرفته بود، ولی در خانه سرگرم تألیف بود و از خود آثار زیادی برجای گذاشت. او مردی باسخاوت بود و چهره ای خندان داشت. بسیار به گردآوری کتاب علاقه مند بود. کتابخانه ای را که خودش تهیه کرده بود، هیچ کس مثل او نداشت. قفطی با «یاقوت حموی» معاصر بود و یاقوت بعد از فرار از دست مغولان به او نامه نوشت و با او مراوده داشت. ابوالحسن علی قفطی، در سال 608 به حج رفت و در سال 646ق، در سن 78 سالگی از دنیا رفت.
2. الدر الثمین فی اخبار المتیمین؛
3. انباه الرواة علی انباه النحاة؛