قطبنده

قُطبَنده ( به انگلیسی: Polarizer ) ، یک فیلتر نوری است که تنها پرتوهای نور با قطبشی مشخص را عبور می دهد و مانع عبور پرتوهای نور با قطبش های دیگر می شود. قطبنده می تواند نوری با قطبش ترکیبی ( مانند قطبش دایره ای ) را به نوری با قطبش خطی تبدیل کند. قطبنده های معمول، قطبنده های خطی و دایروی هستند. قطبنده ها در بسیاری از ابزارهای نوری استفاده می شوند، و همچنین فیلترهای قطبنده در عکاسی و فناوری صفحه نمایش کریستال مایع کاربرد دارند. قطبنده ها همچنین می توانند علاوه بر نور، برای دیگر امواج الکترومغناطیسی مانند امواج رادیویی، مایکروویو، و اشعه ایکس ساخته شوند.
قطبنده های خطی ( Linear polarizers ) را می توان به دو دسته تقسیم کرد: قطبنده های جاذب، که در آن قطبش های ناخواسته توسط قطبنده جذب می شوند، و قطبنده های جداکنندۀ پرتو ( Beam - splitter ) که پرتو ناقطبیده را به دو پرتو با قطبش های مخالف تقسیم می کند.
کریستال های خاصی، به علت اثرات کریستال نوری، از خود دورنگی ( Dichroism ) نشان می دهند، جذب ترجیحی نور که قطبش خاصی دارد؛ بنابراین آن ها می توانند به عنوان قطبنده های خطی استفاده شوند. بهترین کریستال شناخته شده از این نوع، کهربای اصل ( Tourmaline ) است. با این حال، چون اثر دورنگی به شدت به طول موج وابسته است این کریستال به ندرت به عنوان یک فیلتر قطبنده استفاده می شود. Herapathite نیز دورنگی است ولی به شدت رنگی نیست، اما رشد آن در کریستال های بزرگ دشوار است. فیلتر پلاریزه پلاروید در مقیاس اتمی همانند فیلتر قطبنده سیم شبکه است. این نوع فیلتر از لایه های میکروسکوپی کریستال herapathite ساخته شده است. پایداری و قابلیت های عملی پلاروید آن را رایج ترین نوع فیلتر قطبنده کرده است، برای مثال برای عینک های آفتابی، فیلترهای عکاسی، و صفحه نمایش کریستال مایع از آن استفاده می شود. همچنین بسیار ارزان تر از انواع دیگر قطبنده هاست.
از قطبندۀ جاذب در نمایش گر کریستال مایع ( اِل سی دی ) و نیز در عینک های آفتابی پلاروید استفاده می شود.
قطبنده های جداکنندۀ پرتو، پرتو فرودی را به دو پرتو با قطبش خطی تقسیم می کنند. برای جداکنندۀ پرتو ایده آل، خروجی به طور کامل در قطبش های متعامد رخ می دهد. هر چند، برای بسیاری از قطبنده های جداکنندۀ پرتو، تنها یکی از دو پرتوی خروجی به طور کامل قطبیده است و دیگر پرتوها حاوی ترکیبی از قطبش های مختلف اند. بر خلاف قطبنده های جاذب، قطبنده های جداکنندۀ پرتو نیاز به جذب و دفع انرژی از قطبش های بازتابی ندارند، بنابراین آن ها برای استفاده در پرتوهای با شدت بالا مانند نور لیزر مناسب ترند. قطبنده های شکافنده پرتو ( polarizing beamsplitters ) که در آن دو مؤلفه قطبش یا تجزیه می شوند یا به طور هم زمان استفاده می شوند.