قضیه حملیه طبیعیه

[ویکی فقه] قضیه حملیه طبیعیه، به معنای قضیه حکم شده در آن بر نفس طبیعت بدون توجه به افراد و مصادیق آن است.
اصطلاح قضیه طبیعیه در آثار شیخ الرئیس و سایر منطقیان متقدم و خواجه طوسی و قطب الدین شیرازی وجود ندارد و از مثال هایی که برای قضیه مهمله آورده اند معلوم می شود که قضیه طبیعیه را هم نوعی مهمله می دانسته اند. بنابراین مهمله نزد آنان قضیه ای است که موضوع در آن یا طبیعت باشد، یا افراد طبیعت بدون تصریح به کمیت آن. بر این اساس، تقسیم مذکور دارای سه قسم می شود.
قضیه طبیعیه نزد متاخران
اما متاخران، قضیه طبیعیه را نوعی خاص و قسیم مهمله دانسته اند نه قسم آن. این تقسیم مطابق رای متاخرین دارای چهار قسم می شود.
دیدگاه قطب الدین شیرازی
البته بنابر نقل قطب الدین شیرازی، برخی منطقیان، این نوع قضایا را شخصیه دانسته اند به این بیان که موضوع قضیه حملیه، یا تعدد بردار است یا نه؛ صورت اول، خود بر دو قسم است: "محصوره" و "مهمله". و صورت دوم، "شخصیه" یا "مخصوصه" نامیده می شود. عدم تعدد موضوع در قضیه شخصیه، یا به سبب جزئی حقیقی بودنِ آن است مثل زید، و یا به سبب اعتبار حکم مثل "الانسان نوعٌ". خود قطب الدین شیرازی، مدافع تقسیم سه گانه قدما است و مواردی مثل "الانسان نوعٌ" را داخل در قضایای مهمله دانسته و تربیع تقسیم و قسم مستقل دانستن قضیه طبیعیه؛ در کنار شخصیه و مهمله و محصوره را مستحسن نمی داند به دلیل این که باعث اخلال در حصر قسمت می شود، زیرا مواردی که طبیعت با قطع نظر از عموم، یا طبیعت و افراد طبیعت با هم، موضوع قضیه قرار گیرند از اقسام چهارگانه مذکور خارج خواهند بود.
دیدگاه علامه حلی
...