قضیه

قضیه (فیلم). قضیه ( انگلیسی: Teorema ) فیلمی در ژانر درام به کارگردانی پیر پائولو پازولینی است که در سال ۱۹۶۸ منتشر شد.
• ترنس استامپ
• لائورا بتی
• سیلوانا مانگانو
• ماسیمو جیروتی
• آن ویازمسکی
• نینتو داولی
• آلفونسو گاتو
• کارلو د مِـیو

قَضیّه (proposition)
اصطلاحی در منطق و ریاضیات. در منطق عبارت از گفتاری است که احتمال صدق و کذب دارد. قضیه به طور کلی بر دو قسم است: قضیه حملی و قضیه شرطی. الف. قضیه حملی آن است که در آن چیزی را بدون هیچ شرطی به چیز دیگر اسناد دهیم، مانند «زمین کروی است»، که از سه جزء تشکیل شده است: زمین که موضوع نامیده می شود، کروی که محمول خوانده می شود و است که رابط بین موضوع و محمول است. قضیۀ حملی به اعتبار موضوع بر چهار قسم است: ۱. قضیۀ شخصیه یا مخصوصه که موضوع آن یک فرد جزئی است، مثل حسن ایستاده است؛ ۲. قضیۀ طبیعیه که در آن موضوع امری کلی است که افراد آن مورد نظر نیست مثل انسان کلی طبیعی است؛ ۳. قضیۀ مُهْمله که در آن به تعداد افراد موضوع اشاره نشده است، مثل «انسان زیانکار است» که در آن روشن نشده که آیا تمام انسان ها زیانکارند یا برخی از آنان؛ ۴. قضیۀ محصوره یا مُسَوّره که در آن تعداد افراد موضوع معیّن شده اند که نشان می دهد مراد همه افرادند یا بعضی از آن ها. کلمه ای که دلالت بر این کمیت دارد «سور» قضیه نامیده می شود، بر این مبنا قضیۀ محصوره به چهار قسم تقسیم می شود؛ موجبۀ کلیه که سور آن کلمه هر، همه و تمام است، مثل: همه انسان ها فانی اند؛ سالبۀ کلیه که سور آن کلمه هیچ است، مثل: هیچ انسانی جاودانی نیست؛ موجبۀ جزئیه که سور آن کلمه بعض یا بعضی است، مثل: بعضی شترها دوکوهانه اند؛ و سالبه جزئیه مثل: بعضی مثلث ها متساوی الاضلاع نیستند. قضیۀ حملی به اعتبار موضوع یا قضیۀ خارجی است که افراد موضوع آن در دنیای خارج وجود دارند، یا قضیۀ ذهنی است که افراد موضوع آن در ذهن وجود دارند و یا قضیۀ حقیقی است که در آن نظر به وجودداشتن یا وجودنداشتن موضوع قضیه مطرح نیست و قضیۀ حملی به اعتبار محمول یا معدوله است، یا مُحَصّله. قضیۀ معدوله آن است که محمول قضیه امری منفی و سلبی باشد، مثل علی نابیناست؛ قضایایی که موضوع و محمول آن عاری از حروف سلب باشد، قضایای مُحَصّله می گویند. ب. قضیۀ شرطی، قضیه ای است که حکم به اثبات یا نفی چیزی به چیز دیگر امری مشروط یا منوط به شرط است، مانند: اگر خورشید طلوع کند، روز می شود. جملۀ اول را مقدم و جملۀ دوم را تالی می نامند. قضیۀ شرطی بر دو قسم است: ۱. شرطی متصل که با لفظ اگر یا هرگاه آغاز می شود؛ ۲. شرطی منفصل که در آن به جدایی و انفصال دو یا چند چیز اشاره می شود، مثل: عدد یا فرد است یا زوج که ادات شرط در آن کلمه «یا»ست. قضیۀ منفصله بر سه قسم است: ۱. مانعةالجمع مانند «مثلث یا متساوی الاضلاع است یا قائم الزاویه»، یعنی ممکن نیست هر دو باشد، ولی ممکن است هیچ کدام نباشد؛ ۲. مانعةالخُلُوّ مانند «زید یا در دریاست یا غرق نمی شود» که جمع آن دو ممکن است، ولی ممکن نیست کسی در آب نباشد و غرق شود. ۳. منفصله حقیقی که نه جمع آن ممکن است نه رفع آن مثل عدد یا زوج است یا فرد که ممکن نیست عدد خاص هم زوج باشد هم فرد و یا هیچ کدام نباشد. قضیه در ریاضیات به گزاره هایی اطلاق می شود که به روش منطقی از مجموعۀ اصول موضوعه یا از گزاره هایی که قبلاً ثابت شده استنتاج می شود، یعنی قضایایی که همیشه صادق اند. امروزه در منطق جدید به قضیه گزاره می گویند. گزاره همچنین اصطلاحی در دستور زبان است. نیز ← گزاره