قرافی محمد بن یحیی

[ویکی نور] بدرالدین محمد بن یحیی بن عمر قَرافی، عالم و مؤلف و قاضی مالکی مصر در سال 939ق، در قرافه (ناحیه ای در قاهره) به دنیا آمد و به گفته خودش چون روز تولدش با 27 رمضان، از شب های قدر، مصادف بود، به بدرالدین ملقّب شد.
در خانواده ای اهل علم پرورش یافت و پدرش، شمس الدین یحیی بن عمر قرافی (متوفی 946)، اولین استاد او بود و بدرالدین کتاب «مختصر» خلیل بن اسحاق جندی، در فقه مالکی، را نزد وی خواند. برخی از استادان او عبارتند از: عبدالرحمان بن علی اجهوری (متوفی 957) و شیخ زین الدین احمد الجَیزی (متوفی 979)، در فقه؛ در حدیث، عبدالرحمان مغربی تاجوری (متوفی 960)، جمال الدین یوسف بن شیخ زکریّا و نجم الغیطی (متوفی 981) و ابوعبداللّه بن ابی الصّفا بکری. چنان که از تألیفاتش برمی آید، از علوم لغت و ادب عصر خود نیز بهره داشت؛ بااین همه، هیچ گاه تدریس نکرد.
قرافی که محبی او را رئیس علمای مصر در عصر خودش خوانده، به سبب مقام قضا، حل معضلات فقهی و تألیفاتش شهرت داشته است. در هفده سالگی به مقام قضا برگزیده شد و مدت پنجاه سال در این سمت باقی ماند. تُنْبَکْتی او را از مشایخی دانسته که علم و صلاح را با هم داشته اند. در 1008، یا به گفته تنبکتی در 1009، در قاهره درگذشت.
او آثار بسیاری، به نظم و نثر، داشته و به گفته عبدالکریم منشی تعداد کمی از آنها به ما رسیده است. مهم ترین اثر او، «توشیح الدیباج و حلیة الابتهاج»، ذیلی است بر کتاب «الدیباج المذهب» ابن فَرحون ابراهیم بن علی بن محمد، در طبقات مالکیه.
مجموعه رسالات قرافی عبارت از چند رساله فقهی است، مانند: «الدّرة المُنیفة فی الفراغ عن الوظیفة»؛ «الجواهر المنتشرة فی هبة السید لأم الولد و المدبرة»؛ «تحقیق الإبانة فی صحة إسقاط ما لم یجب من الحضانة».
دانشنامه جهان اسلام، ج 2، ص 493، به قلم عبدالله کیانی.