قرارداد گرایی اخلاقی

[ویکی فقه] یکی از مهم ترین و محوری ترین مباحث معرفت شناختی گزاره های اخلاقی، مسئله معیار موجه سازی آنها است. به طور کلی می توان گفت چهار معیار متفاوت برای توجیه گزاره های اخلاقی، از سوی معرفت شناسان اخلاقی ارائه شده است: شهودگرایی، انسجامگرایی، قراردادگرایی و مبناگرایی.
توجه به این نکته مهم است که قراردادگرایی در زمینه های دانشی گوناگون اطلاقات متفاوتی دارد. در حوزه دانش سیاسی قراردادگرایی، نظریه ای درباره منشا مشروعیت حکومت است. همچنین به نظریه ای در زمینه تعیین حق و عدل اطلاق می شود.
تعریف قراردادگرایی
قراردادگرایی، یکی از سنتی ترین معیارهای موجه سازی گزاره های اخلاقی است که در طول تاریخ مباحث اخلاقی همواره مدافعانی داشته است و هم اکنون نیز کسانی با شدت تمام از آن دفاع می کنند. هرچند شیوه ها و روش های متنوع و متفاوتی با این نام خوانده می شوند، اما به طور کلی می توان گفت که قراردادگرایی اخلاقی به دسته ای از نظریات موجه سازی باورهای اخلاقی گفته می شود که معیار توجیه اخلاقیات (و یا دست کم بخشی از احکام اخلاقی، مانند عدالت ) را در توافق عقلانی افراد جستجو می کنند. قراردادگرایان مدعی اند که یک باور اخلاقی تنها در صورتی موجه است که مردمان خاصی در شرایط و اوضاع و احوال خاصی بر آن، یا بر قاعده یا نظامی که مشتمل بر آن است، توافق داشته باشند؛ صرف نظر از این که حاصل این توافق با باورهای پیشین انسجام داشته باشد یا نه.
قراردادگرایی در تاریخ
قراردادگرایی به عنوان یک دیدگاه مستقل و منسجم در تبیین منشا احکام اخلاقی عمر چندانی ندارد. اما نگاهی به تاریخ تاملات عقلی درباره اخلاق نشان می دهد گرایش هایی به حقیقت قرارداد و توافق درباره منشا اخلاقیات در میان متفکران وجود داشته است. به طور طبیعی مانند بسیاری از دیدگاههای اخلاقی ابتدا باید ریشه های این دیدگاه را در میان آثار یونان باستان جستجو کرد. غالبا آغاز این اندیشه را به سوفسطائیان یونانی زمان سقراط به ویژه «گلاوکن» در باب معیار عدل و ظلم باز می گردانند. پس از عهد سقراط در دوران جدید «هابز»، «جان لاک» و «ژان ژاک روسو» همین دیدگاه را در باب مشروعیت سیاسی حکومت ها و حجیت و حقانیت باورهای اخلاقی قائل شدند. این متفکران بر اساس این دیدگاه برآن بودند خود مردم با اراده خویش و به منظور تامین مصالح فردی و اجتماعیشان زنجیر حکومت یا به تعبیر هابز «لویاتان» را به دست و پای خود بسته اند.در نیمه قرن بیستم «جان راولز» بار دیگر اندیشه قراردادگرایی اخلاقی را با مقالات پر نفوذ خود جان دیگری بخشید.
طیف شناسی نظریات قراردادگرایانه
...