قرارداد رژی

ناصرالدین شاه که برای تأمین هزینه سفرهای خود به اروپا با مشکلات مالی مواجه بود، با اعطای امتیاز موافقت کرد و پس از مراجعت به ایران در رجب ۱۳۰۷ ه‍. ق ( مارس ۱۸۹۰ میلادی ) قراردادی را با تالبوت ـ که با کمک دولت و عده ای از سرمایه داران انگلیسی، کمپانی رژی را با سرمایه ای ۶۵۰ هزار لیره تأسیس کرده بود ـ منعقد نمود. بدین ترتیب امتیاز تجارت توتون و تنباکو به مدت پنجاه سال به تالبوت اعطا گردید. این قرارداد همزمان با دوران صدارت میرزا علی اصغرخان امین السلطان بود. این امتیاز که به امضای شاه و سرهنری ولف رسید، دارای پانزده فصل بود که حکایت از اختیارات تام تالبوت در امور دخانیات ایران و بی اعتنایی به منافع ملت ایران داشت. مطابق با این قرارداد، رژی متعهد می گردید که در ازای انحصار خرید و فروش توتون و تنباکوی ایران به مدت پنجاه سال، سالانه مبلغ ۱۵ هزار پوند استرلینگ به همراه یک چهارم سود خالص خود را به شاه بپردازد. به موجب این امتیاز، رژی صاحب حق انحصاری تجارت تنباکوی ایران و حتی نظارت بر زراعت آن شناخته می شد و در متن آن آمده بود:
«اجازه نامه ای برای فروش و معامله و غیره توتون و تنباکو و سیگار… حق خالص صاحبان این امتیاز است و احدی جز صاحبان این امتیازنامه حق صدور اجازه نامه جات مزبور را ندارند. »
رژی در آغاز به صورت ناشناخته به فعالیت می پرداخت. . هنگامی که به استناد فصل نهم امتیازنامه ـکه صاحب امتیاز را مجاز به واگذاری حقوق خود به دیگری می کردـ امتیاز خود را به «شرکت شاهنشاهی تنباکوی ایران» فروخت، با مخالفت های گسترده ای از سوی مردم و روحانیون مواجه شد. در این زمان انتشار اعلامیه ای رسمی از سوی دولت که واگذاری امتیاز تنباکو را تذکر می داد و در عین حال به زارعین توتون و تنباکو نیز وعدهٔ خرید عادلانه و نقدی محصولات آنها را می داد، موج گسترده ای از نارضایتی را دامن زد. در سال۱۸۹۰، روزنامه فارسی زبان اختر که در عثمانی منتشر می شد، طی مصاحبه ای با تالبوت، تفاوت فاحش امتیاز دخانیات ایران را با امتیازی که رژی از عثمانی گرفته بود، یادآور شد و ضمن انتقادهای گسترده از دولت، تبعات و پیامدهای قرارداد را برای مردم ایران روشن ساخت. با توجه به این مطلب که توتون و تنباکو از مهم ترین اقلام تجاری و صادراتی ایران بود و حدود دویست هزار تن به کشت و خرید و فروش آن اشتغال داشتند بنابراین انحصار خرید و فروش این محصول به یک شرکت انگلیسی منافع بسیاری از مردم ایران را به خطر می انداخت. به همین سبب نخستین اعتراض ها را تاجران دخانیات آغاز کردند که تجارت شان مستقیماً در معرض تهدید رژی بود. در آغاز عده ای از بازرگانان به همراه امین الدوله نزد شاه رفتند و به انحصار تجارت تنباکو اعتراض کردند.