قرائت حفص

[ویکی فقه] در ابتدا که اعراب گذاری و نقطه گذاری نشده بود، چون عرب دارای لهجه های خاصی بود در شیوه قرائت ، تجوید، و نوشتن بعضی از کلمات به جهت روایت های گوناگونی که از پیامبر نقل شده بود، اختلاف هایی پیش آمد.در این میان هفت نفر از قراء به عنوان افرادی متخصص و ماهر در امر قرائت شهرت یافتند که به قرا سبعه مشهور شدند و هر کدام از این قراء دارای دو راوی هستند که جمعا چهارده روایت را از قران نقل کرده اند.
یگانه قرائتی که دارای سندی صحیح و با پشتوانه جمهور مسلمین استحکام یافته، قرائت حفص است این قرائت در طی قرون پی درپی تا امروز هم واره میان مسلمانان متداول بوده و هست و تداول آن به چند سبب برمی گردد:
علل رواج
۱. سبب اول، همان است که قبلا به آن اشاره شد در واقع، قرائت حفص همان قرائت عامه مسلمانان است، زیرا حفص و استاد او عاصم شدیدا به آن چه که با قرائت عامه و روایت صحیح و متواتر میان مسلمانان موافق بود، پای بند بودند این قرائت را عاصم از شیخ خود ابوعبدالرحمان سلمی و او از امام «امیرالمؤمنین» اخذکرده است و علی (ع) به هیچ قرائتی جز آن چه با نص اصلی وحی که میان مسلمانان از پیامبر(ص) متواتر بوده، قرائت نمی کرده است این قرائت را عاصم به شاگرد خود حفص آموخته است ازاین رو در تمامی ادوار تاریخ مورد اعتماد مسلمانان قرارگرفت و این اعتماد عمومی صرفا از این جهت بوده است که با نص اصلی و قرائت متداول توافق و تطابق داشته است نسبت این قرائت نیز به حفص، به این معنانیست که این قرائت مبتنی بر اجتهاد حفص است، بلکه این یک نسبت رمزی است برای تشخیص این قرائت و قبول قرائت حفص، به معنا قبول قرائتی است که حفص اختیار کرده و پذیرفته است، زیرا این قرائت از روز نخست بین مسلمانان متواتر ومتداول بوده است.۲. عاصم در بین قرا، معروف به خصوصیات و خصلت هایی ممتاز بوده که شخصیتی قابل توجه به او بخشیده است وی ضابطی بی نهایت استوار و در اخذقرآن از دیگران بسیار محتاط بوده است، لذا قرائت را از کسی غیر از ابوعبدالرحمان سلمی که از علی (ع) فرا گرفته بود، اخذ نمی کرد و آن را بر زربن حبیش که قرائت را از ابن مسعود آموخته بود، عرضه می کرد.ابن عیاش می گوید: «عاصم به من گفت: هیچ کس جز ابوعبدالرحمان، حرفی ازقرآن را برای من قرائت نکرد و من هر وقت که از پیش وی باز می گشتم، مسموعات خود را درباره قرآن به زربن حبیش عرضه می کردم ابوعبدالرحمان نیز قرائت را ازعلی (ع) و زربن حبیش از عبداللّه بن مسعود، اخذ کرده بودند» از این جهت است که به تعبیر ابن خلکان: «عاصم در قرائت، یگانه مورد عنایت و توجه بوده است» به این ترتیب، در تمام دوره های تاریخ، قرائت عاصم قرائتی بوده که بر همه قرائت ها ترجیح داشته و بین عامه مسلمانان رواج داشته و همگان بدان توجه داشته اند قاسم بن احمد خیاط (متوفای ۲۹۲) که از افراد حاذق و موردوثوق بود، در قرائت عاصم، امام به شمار می آید و از این جهت مردم اتفاق برآن داشتند تا قرائت او را بر دیگر قرائت ها ترجیح دهند. در ابتدای قرن چهارم، در جلسه قرائت ابن مجاهد قاری بغداد، پانزده تن متخصص قرائت عاصم وجود داشته است و ابن مجاهد تنها قرائت عاصم را به آنان تعلیم می داد
دیدگاه های دانشمندان
– نفطویه، ابراهیم بن محمد (متوفای ۳۲۳) که پنچاه سال آموزش قرائت را به عهده داشت، هروقت که جلسه خود را آغاز می کرد، قرآن را به قرائت عاصم می خواند و پس از آن به قرائت های دیگر می پرداخت. –امام احمدبن حنبل نیز قرائت عاصم را بر دیگر قرائت ها ترجیح می داد، زیرامردم کوفه که اهل علم و فضیلت بودند، قرائت عاصم را پذیرفته بودند همان طور که ذهبی نقل کرده است: «احمدبن حنبل گفته است: عاصم مورد وثوق بود و من قرائت او را اختیار کرده ام». لذا تمام ائمه قرائت کوشش کرده اند تا اسناد قرائت خود را به عاصم به روایت حفص به خصوص متصل کنند امام شمس الدین ذهبی می گوید: «بالاترین چیزی که برای ما به وقوع پیوست به دست آوردن قرائت قرآن عظیم از طریق عاصم است» اوسپس اسناد خود را متصلا تا حفص نقل می کند که او از عاصم و عاصم ازابوعبدالرحمان سلمی و وی از علی (ع) و از زربن حبیش و او از ابن مسعود گرفته و این دو (علی و ابن مسعود) آن را از پیامبر(ص) اخذ کرده و پیامبر(ص) نیز به واسطه جبرئیل از خداوند گرفته است. ازاین رو، هم واره بزرگان و شاخص های فقهای امامیه، قرائت عاصم به روایت حفص را ترجیح داده و برگزیده اند، زیرا آن را یگانه قرائت برتر و مطابق با لهجه فصیح قریش که قرآن بر وفق آن نازل گشته می دانستند که عرب و مسلمانان برآن توافق دارند.–دانش مند بزرگ و مجاهد ابوالحسن ثابت بن اسلم حلبی، از شاگردان برجسته تقی الدین ابوالصلاح حلبی و جانشین او در آن دیار، که حدود سال (۴۶۰) به درجه رفیع شهادت نائل گشت، کتابی ارزنده در ترجیح و توجیه قرائت عاصم نگاشته وروشن ساخته که قرائت او همان قرائت قریش است. –نیز ابوجعفر رشید الدین محمد بن علی بن شهر آشوب (متوفای ۵۸۸) در کتاب پر ارج خود «المناقب» گوید: «عاصم قرائت را از ابوعبدالرحمان سلمی فراگرفته، که او نیز قرائت تمامی قرآن را از علی امیرمؤمنان (ع) دریافت نموده و اضافه می کندفصیح ترین قرائات، قرائت عاصم است، زیرا از ریشه آن فراگرفته و هر آن چه دیگران کج رفته اند، او راه استوار را انتخاب نموده است». –هم چنین فقیه گران مایه ابومنصور جمال الدین حسن بن یوسف، ابن مطهر علا مه حلی (متوفای ۷۶۲) در کتاب «المنتهی» گوید: «بهترین قرائت ها نزد من قرائت عاصم است».

[ویکی اهل البیت] قرائت حفص از عاصم یکی از دو روایت از قرائت عاصم از قراء سبعه (قاریان هفتگانه) قرآن است. این قرائت متداول قرآن در میان مسلمانان جهان است و به اعتقاد برخی یگانه قرائتی که دارای سندی صحیح و با پشتوانه جمهور مسلمین استحکام یافته است.
ابوبکر عاصم ابی النجود بن بهدله از قراء طبقه سوم و از مردم کوفه است و پس از یحیی بن وثاب قرار دارد. قبل از واقعه طاعون در سال ١٣١(ه‍ـ.ق) از دنیا رفت.
خوانساری در کتاب روضات الجنّات، در ترجمه احوال عاصم می نویسد: «وی از پارساترین و پرهیزکارترین قرّاء و رأی او درست ترین آراء در قرائت به شمار می رود. مساعی عاصم در موضوع قرائت، بیش از همه قراء جلب نظر می کند».
ابوعمرو حفص بن سلیمان بن مغیره بزاز اسدی کوفی مشهور به حفص بوده است. او را ربیب یعنی فرزند همسر عاصم می دانند. وی در سال ٩٠ (ه‍ـ.ق) بدنیا آمد. چنانکه می نویسند: «حفص پنج آیه - پنج آیه، قرائت را از عاصم اخذ کرده بود. همانند کودکی که قرآن را از استاد خود می آموزد، قرآن را از او فراگرفت». زنجانی حفص را این گونه می شناساند: «او مردی عالم، عامل و آگاه ترین اصحاب عاصم نسبت به قرائت او بوده است».
آیت الله معرفت این قرائت را از بین قرائت ها قرائتی ویژه می داند و در مورد آن می گوید: یگانه قرائتی که دارای سندی صحیح و با پشتوانه جمهور مسلمین استحکام یافته، قرائت حفص است این قرائت در طی قرون پی در پی تا امروز همواره میان مسلمانان متداول بوده و هست و تداول آن به چند سبب برمی گردد:
1. سبب اول، همان است که قبلاً به آن اشاره شد در واقع قرائت حفص همان قرائت عامه مسلمانان است زیرا حفص و استاد او عاصم شدیدا به آنچه که باقرائت عامه و روایت صحیح و متواتر میان مسلمانان موافق بود، پایبند بودند. این قرائت را عاصم از شیخ خود ابوعبدالرحمان سلمی و او از امام «امیرالمؤمنین» اخذ کرده است و علی علیه السلام به هیچ قرائتی جز آنچه با نص اصلی وحی که میان مسلمانان از پیامبر صلی الله علیه و آله متواتر بوده، قرائت نمی کرده است.
این قرائت را عاصم به شاگرد خود حفص آموخته است. از این رو در تمامی ادوار تاریخ مورد اعتماد مسلمانان قرار گرفت و این اعتماد عمومی صرفاً از این جهت بوده است که با نص اصلی و قرائت متداول توافق و تطابق داشته است نسبت این قرائت نیز به حفص به این معنانیست که این قرائت مبتنی بر اجتهاد حفص است، بلکه این یک نسبت رمزی است برای تشخیص این قرائت و قبول قرائت حفص، به معنا قبول قرائتی است که حفص اختیار کرده و پذیرفته است، زیرا این قرائت از روز نخست بین مسلمانان متواتر و متداول بوده است.