قبیله جرهم

[ویکی فقه] جُرْهُم ، قبیله کهن عرب برخاسته از یمن که چندی زمامدار مکه بودند.
اگرچه جرهم را نام عربی کهن دانسته اند، بعضی همچون ابن کلبی آن را معرّب زرعم (ذرهم ) گفته اند.
جرهم الاولی
در منابع اسلامی ، از دو قبیله جداگانه به نام جرهم یاد شده است ، از تاریخ جرهم نخستین (جرهم الاولی ) آگاهی چندانی نداریم و به نوشته مورخان و نسب شناسان ، آنان قبیله ای از عرب های نژاده (عاربه ) بودند که در روزگار عاد و ثمود می زیستند و سپس منقرض شدند؛ از این رو، آنان را عرب بائده (منقرض شده ) نیز خوانده اند. از اعراب نژاده فقط قبیله قَحْطان ماند و بقایای دیگر قبایل جزو این قبیله و نیز قبیله عدنان (عرب های شمالی یا مستعربه ) شدند و انساب و آثارشان محو گردید.
جرهم دوم
جرهم دوم ، که نسب شناسان آنان را غیر از جرهم نخستین می دانند، پس از نابودی جرهم نخستین به دست قبیله قحطان (نیای بزرگ یمنیان )، بر آمدند که به سبب انتساب شان به قحطان ، آنان را جرهم قحطانی نیز می نامند.
در روایات
...

[ویکی اهل البیت] قبیله جرهم از جمله قبایلی بودند که از سرزمین یمن­ به منطقه حجاز کوچ کرده بودند. در یمن، بین قحطانیان یعنی حمیر، سبأ و جرهم برای بدست گرفتن زعامت و ریاست بر دیگر قبایل، نزاع درگرفت؛ جرهمیان که توان رقابت با این حریفان قدرتمند را در خود ندیدند از بلاد یمن بیرون رانده شدند و به حجاز کوچ کردند؛ سرزمینی که از آنِ قبیله هم­­نژادشان یعنی عمالقه بود. عمالقه از فرزندان عملیق بن لود به شمار می­آمدند و دیر زمانی بود که حاکمان بلامنازع این منطقه به شمار می­آمدند. جرهمیان با شکست عمالیق در حجاز ساکن شدند.
بعد از آن که ابراهیم علیه السلام، هاجر و اسماعیل را به فرمان الهی به مکه آورد و آنان را در آن بیابان خشک و خالی، تنها گذاشت و رفت خداوند چشمه­ای را در زیر پای اسماعیل علیه السلام جاری ساخت در این هنگام گروهی از مردم قبیله جرهم که از سرزمین مکه گذر می­کردند پرندگانی را دیدند که در نقطه­ای در رفت و آمدند؛ دریافتند که آن پرندگان در پی آب، بدان سو آمده­اند از این­رو کس فرستادند تا از آنجا خبری بجوید؛ پس هاجر و کودکش را در کنار آب دیدند. آنها از هاجر اجازه گرفتند که در آنجا اقامت کنند هاجر به آنان اجازه داد و با آنان شرط کرد که حقی در آب جز آن مقدار که نیازشان را برآورد نداشته باشند آنها هم موافقت کردند و در همسایگی­شان فرود آمدند.
رفته ­رفته اسماعیل علیه السلام در بین جرهمیان رشد کرد؛ از آنان زن گرفت و صاحب فرزندانی شد. اندکی بعد ایشان به همراه پدر، خانه کعبه را بنا کردند. پس از وفات اسماعیل علیه السلام، پسرش نابت، امر کعبه را به عهده گرفت پس از وفات نابت، جرهم بر امور کعبه مسلط شدند و فرزندان اسماعیل علیه السلام متفرق شدند.
خاندان جرهم به نام دایی بودن فرزندان اسماعیل علیه السلام، پیوسته بر مکه فرمانروایی داشتند و عهده­دار امور کعبه بودند تا این که تباهی آغاز کردند و حرام خدا را حلال شمردند و بر مردم ستم روا ­داشتند. این امر از قدرتشان کاست پس بنی­بکر بن کنانه و بنی­غبشان بن عبدعمرو بن لؤی از خزاعه که در اطراف مکه ساکن بودند به آنان حمله­ور شدند و بر آنها پیروز شدند؛ آنان پس از بیرون راندن جرهمیان از مکه، خود عهده دار امور کعبه شدند. جرهمیان نیز به دیار خود در یمن، برگشته بعد از مدتی از بین رفتند.</ref>
سید علی اکبر حسینی، قبایل عرب مکه قبل از بعثت، سایت پژوهشکده باقرالعلوم، تاریخ بازیابی: 12 دی ماه 1391.