قبسات

قبسات (القبسات). قَبَسات (القَبَسات)
کتابی به عربی، در فلسفه، تألیف میرداماد. خلاصه ای از آرای میرداماد و تدوین حکمت یمانی و مشتمل بر ده قبس در موضوعات گوناگون است که عبارت اند از انواع حدوث و وجود؛ انواع سبق ذاتی؛ دوگانگی بعدیت انفکاکی؛ استشهاد به کتاب و سنت در مقام؛ چگونگی طبایع مرسله؛ اتصال زمان و حرکت؛ ردّ شبهات و شکوک در مقام؛ تحقیق در قدرت خداوند؛ اثبات جواهر عقلی؛ سرّ قضا و قدر و چگونگی شرور. مؤلف در این اثر به انگیزۀ تدوین آموزۀ حدوث دهری، بنیاد امور عامه را بر این اصل پی نهاده و از این رهگذر به تحلیل مباحث مابعدالطبیعه پرداخته است. بر قبسات سه شرح تحلیلی و چندین حاشیه نوشته شده است. شروح آن عبارت اند از ۱. شرح میر سید احمد علوی که خلاصه ای از تقریرات میرداماد با بهره گیری از کتاب های گوناگون است. این شرح با مقدمه ای تحلیلی به کوشش حامد ناجی اصفهانی به چاپ رسیده است (۱۳۷۶ش)؛ ۲. شرح محمد بن علی رضا آقاجانی که با عنایت به آرای حکمت متعالیه تألیف یافته است. بخشی از این شرح در جلد دوم منتخبات آثار حکمای الهی ایران، به کوشش سید جلال الدین آشتیانی، چاپ شده است؛ ۳. شرح میر سید اشرف علوی عاملی، با نام مقباس القبسات. از حواشی مهم بر قبسات می توان از حاشیۀ ملاصدرا، ملاشمسای گیلانی، ملاعلی نوری و میرزا ابوالحسن جلوه نام برد. قبسات نخستین بار در تهران (۱۳۱۵ق) به چاپ سنگی رسید.