قبایل عرب مکه قبل از بعثت

[ویکی فقه] پیش از اسلام در مکه قبایلی زندگی می کردند مانند: جرهم، خزاعه، کنانه، صوفه، آل صفوان و قریش که به توضیح آنان خواهیم پرداخت.
قبیله جرهم از جمله قبایلی بودند که از سرزمین یمن به منطقه حجاز کوچ کرده بودند. در یمن، بین قحطانیان یعنی حمیر، سبا و جرهم برای بدست گرفتن زعامت و ریاست بر دیگر قبایل، نزاع درگرفت؛ جرهمیان که توان رقابت با این حریفان قدرتمند را در خود ندیدند از بلاد یمن بیرون رانده شدند و به حجاز کوچ کردند؛ سرزمینی که از آنِ قبیله هم نژادشان یعنی عمالقه بود. عمالقه از فرزندان عملیق بن لود به شمار می آمدند و دیر زمانی بود که حاکمان بلا منازع این منطقه به شمار می آمدند. جرهمیان با شکست عمالیق در حجاز ساکن شدند. بعد از آنکه ابراهیم (علیه السّلام)، هاجر و اسماعیل را به فرمان الهی به مکه آورد و آنان را در آن بیابان خشک و خالی، تنها گذاشت و رفت خداوند چشمه ای را در زیر پای اسماعیل (علیه السّلام) جاری ساخت در این هنگام گروهی از مردم قبیله جرهم که از سرزمین مکه، گذر می کردند پرندگانی را دیدند که در نقطه ای در رفت و آمدند؛ دریافتند که آن پرندگان در پی آب، بدان سو آمده اند از این رو کس فرستادند تا از آنجا خبری بجوید؛ پس هاجر و کودکش را در کنار آب دیدند. آنها از هاجر اجازه گرفتند که در آنجا اقامت کنند هاجر به آنان اجازه داد و با آنان شرط کرد که حقی در آب جز آن مقدار که نیازشان را برآورد نداشته باشند آنها هم موافقت کردند و در همسایگی شان فرود آمدند. رفته رفته اسماعیل (علیه السّلام) در بین جرهمیان رشد کرد؛ از آنان زن گرفت و صاحب فرزندانی شد. اندکی بعد ایشان به همراه پدر، خانه کعبه را بنا کردند. پس از وفات اسماعیل (علیه السّلام)، پسرش نابت، امر کعبه را به عهده گرفت پس از وفات نابت، جرهم بر امور کعبه مسلط شدند و فرزندان اسماعیل (علیه السّلام) متفرق شدند. خاندان جرهم به نام دایی بودند فرزندان اسماعیل (علیه السّلام)، پیوسته بر مکه فرمانروایی داشتند و عهده دار امور کعبه بودند تا اینکه تباهی آغاز کردند و حرام خدا را حلال شمردند و بر مردم ستم روا داشتند. این امر از قدرتشان کاست پس بنی بکر بن کنانه و بنی غبشان بن عبدعمرو بن لؤی از خزاعه که در اطراف مکه ساکن بودند به آنان حمله ور شدند و بر آنها پیروز شدند؛ آنان پس از بیرون راندن جرهمیان از مکه، خود عهده دار امور کعبه شدند. جرهمیان نیز به دیار خود در یمن، برگشته بعد از مدتی از بین رفتند.
خزاعه
خزاعه قبیله ای از ازد محسوب شده و جزئی از قحطانیان به شمار می آیند. آنان فرزندان عمرو بن ربیعه مزیقاء معروف به خزاعه بودند که بعد از کوچیدن از یمن، منطقه حجاز را طی کرده در اطراف مکه در منطقه «مرّالظهران» فرود آمده بودند سپس به حرم آمدند و در مکه ماندگار شدند. خزاعه به همراه بنی بکر بن عبدمناة که از بطون کنانه به شمار می آمدند و در پایین مکه سکونت داشتند با جرهمیان که در حرم سرکشی آغاز کرده و به ظلم و ستم دست زده بودند درگیر شدند و با غلبه بر آنها، بر امور مکه مسلط شدند؛ سپس، خزاعه، بنی بکر را نیز از امور مکه کنار زدند و رسماً خود تولیت کعبه را بدست گرفتند. ریاست و سرپرستی خزاعه در مکه سیصد سال به طول انجامید. در زمان حکومت شان، فرزندان قریش عمدتاً در اطراف مکه سکونت داشتند و تعداد کمی هم از ایشان به صورت پراکنده در حرم به سر می بردند؛ ولی در امور سرپرستی مکه و بیت الله الحرام هیچ گونه دخالتی نداشتند تا این که قصی بن کلاب به مکه بازگشت و برای بدست گرفتن تولیت کعبه علیه خزاعه قیام کرد؛ در این جنگ که سرانجام به حکمیت کشیده شد دو طرف نزد یعمر بن عوف از طایفه بکر رفتند و او به نفع قصی بن کلاب رای داد بدین ترتیب مکه در اختیار قصی قرار گرفت و خزاعه به جز بعضی از طوایف آن، که به جهت نسبت دامادی شان با قریش در آنجا باقی ماندند، بقیه از مکه بیرون رانده شدند.
کنانه
آنها از نسل کنانه بن خزیمة بن مدرکة بن الیاس بن مضر بودند که در اطراف مکه زندگی می کردند. کنانه دارای بطون زیادی بود که اشرف آنها قریش است. کنانه و خزاعه در جنگ با جرهم با هم متحد شده و با مشارکت هم جرهم را شکست داده از مکه اخراج کردند. بعد از شکست جرهم رسماً تولیت امور کعبه بدست خزاعه افتاد با این حال کنانه نیز در امور مکه مشارکت داشتند. قصی پس از بازگشت به مکه جهت به دست گرفتن امور مکه با خزاعه و بنی بکر درگیر شد و توانست به کمک برادران خود(برادران مادری قصی که در قضاعه زندگی می کردند. ) و بنی کنانه (غیر از بنی بکر) بر آنها پیروز گردد. سپس قصی قریش را از اطراف مکه گرد آورد و در مکه جای داد و منازل کنانه (بنی بکر) را بین شان تقسیم کرد. بنی بکر از کار قصی در بیرون انداختن شان از مکه عصبانی بودند و همواره مترصد فرصتی بودند تا قریش را از حرم بیرون کنند تا اینکه سرانجام با مطّلب بن قصی بن کلاب از در صلح درآمده جزء احابیش و هم پیمانان قریش درآمدند.
صوفه
...